Sau khi chính phủ Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2/2022, một loạt các công ty phương Tây đã phản đối quyết định này bằng cách rời khỏi Nga. Tuy nhiên, một số công ty lớn nhất thế giới như Nestle, Heineken và Mondelez vẫn trụ lại.
Một năm sau, các công ty quyết định ở lại Nga nằm trong thế ngày càng khó khăn: rời khỏi Nga sẽ rất tốn kém và phức tạp, nhưng ở lại Nga cũng mang đến rủi ro ngày càng lớn.
Các công ty này rơi vào thế kìm kẹp, một bên là các lệnh trừng phạt từ các nước phương Tây và công chúng phẫn nộ, bên còn lại là chính phủ Nga ngày càng thù địch. Chính quyền điện Kremlin đưa ra nhiều quyết định khiến các công ty phương Tây rất khó có thể bán được tài sản của họ tại Nga, và ngay cả khi có thể bán được chúng, họ phải trả lượng thuế khổng lồ để nhận lại chỉ một phần giá trị tài sản của họ.
Vụ việc công ty sản xuất sữa chua Danone của Pháp và nhà máy bia Carlsberg của Đan Mạch là những ví dụ gây lạnh gáy về những can thiệp từ chính phủ Nga mà các công ty muốn rời khỏi quốc gia này sẽ phải đối mặt.
Cả hai công ty này đã chuẩn bị hoàn thành ký kết bán lại tài sản tại Nga của họ cho các bên mua trong nước, trước khi tổng thống Putin ký sắc lệnh quốc hữu hóa toàn bộ tài sản trong nước của họ trong tháng này.
Carlsberg cho biết, vụ việc này khiến khả năng bán lại công ty Baltika Breweries của họ - một trong những công ty hàng tiêu dùng lớn nhất Nga - đang “rất không chắc chắn”.
Trong thứ Tư, Danone cho biết, công ty này sẽ đưa ra quyết định cắt giảm giá trị công ty của họ tại Nga mức giá 200 triệu Euro (tương đương 221 triệu USD), ngay sau quyết định cắt giảm giá trị khoản 500 triệu Euro (554 triệu USD) trước đó. Công ty này cũng cho biết, mặc dù họ là “chủ sở hữu hợp pháp” công ty này nhưng “không còn nắm giữ khả năng quản lý hoạt động”.
Maria Shagina, một chuyên gia về các lệnh trừng phạt tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế cho biết “khoảng thời gian để các công ty rời khỏi Nga đang ngày càng hẹp lại. Các công ty phương Tây tại Nga đang bị kẹt trong thế khó”.
Một dây chuyền sản xuất tại nhà máy sản phẩm từ sữa Danone ở Lyubuchany, Nga, chụp trong tháng 4/2016. (Ảnh: Andrey Rudakov/Bloomberg/Getty Images)
Lựa chọn khó
Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Yale, hơn 1.000 công ty nước ngoài đã rời khỏi hoặc tạm ngừng hoạt động tại Nga kể từ khi cuộc chiến nổ ra.
Đối mặt với tình trạng hàng loạt các lệnh trừng phạt được đưa ra bởi các nước phương Tây, các công ty sản xuất dầu, xe hơi, các công ty công nghệ, tư vấn và các ngân hàng là các công ty đầu tiên rời khỏi Nga. McDonald’s đã bán lại 800 nhà hàng tại Nga, chịu tổn thất lên tới 1 tỷ USD.
Bên cạnh đó, BP đã thu về 24,4 tỷ USD sau khi bán lại 19.75% cổ phần mà họ nắm giữ trong Rosneft, công ty dầu lớn nhất nước Nga.
Ngay cả sau khi hàng loạt công ty đã rời khỏi Nga, các nhà nghiên cứu của Yale ước tính vẫn còn tới 200 công ty trên thế giới tiếp tục hoạt động kinh doanh tại Nga.
178 công ty đang “câu giờ”, ngừng đưa ra các khoản đầu tư mới và giảm thiểu quy mô hoạt động, nhưng vẫn còn hoạt động tại Nga. Unilever, Nestle, Mondelez và P&G nằm trong nhóm các công ty này.
Cà phê Nescafe của Nestle trên các kệ hàng tại Moscow vào năm 2022. (Ảnh: Konstantin Zavrazhin/Getty Images)
Mặc dù các công ty đưa ra nhiều lý do ở lại khác nhau, nhìn chung các lý do này đều bắt nguồn từ các lo ngại về phúc lợi của nhân viên và gia đình của họ tại Nga, cũng như những nghĩa vụ mà họ phải thực hiện với các đối tác tại địa phương, bao gồm những nông dân. Các công ty này cũng cho biết, họ đang mang lại những hàng hóa quan trọng cho đời sống những người bình thường và nhiều người tin rằng việc bỏ lại các tài sản của họ tại Nga sẽ chỉ càng mang lại nhiều nguồn doanh thu hơn cho chính phủ Nga và làm gia tăng ngân quỹ chiến tranh của điện Kremlin.
Hơn nữa, việc thanh lý tài sản không hề đơn giản và đi kèm với nhiều khoản phạt lớn. Nhiều công ty sẽ bị buộc phải bán lại tài sản với mức giảm giá 50% so với giá thị trường và kèm theo đó là phải trả một khoản phí lớn. Các công ty của Mỹ sẽ phải được Bộ Ngân khố Mỹ cho phép trước khi trả các khoản phí này, dựa trên các hướng dẫn được đưa ra bởi Văn phòng Quản lý Tài sản Ngoại quốc trong tháng 3 vừa rồi.
Việc các quốc gia phương Tây đưa ra lệnh trừng phạt đối với 2.000 cá nhân và đoàn thể càng làm rối rắm tình hình hơn, khiến các công ty này khó có thể tìm được khách hàng phù hợp.
Lựa chọn “ít tệ nhất”
Heineken là một công ty đã tìm được đối tác phù hợp mua lại doanh nghiệp của họ tại Nga. Nhà sản xuất bia Hà Lan này trong tuần vừa rồi đã chia sẻ với CNN rằng họ đang chờ chính quyền địa phương thông qua thương vụ bán lại. Họ cũng cho biết đã tính trước về “một khoản tổn thất tài chính nặng nề” từ thỏa thuận này.
Ngược lại, Unilever vẫn giữ lập trường rằng việc bán lại doanh nghiệp không phải là một lựa chọn đáng cân nhắc.
CEO của Unilever ông Hein Schumacher cho biết: “Chúng tôi không có ý định góp phần thêm vào khả năng tài chính của nước Nga”.
Với mục tiêu này, công ty trên - sau khi từng phải trả khoản thuế 3,8 triệu Rubles (42.2 triệu USD) cho chính quyền Nga trong năm 2022 - đã không tìm được “phương án phù hợp” cho kế hoạch bán lại doanh nghiệp tại Nga.
Ông Schumacher cho biết, việc bỏ lại doanh nghiệp tại Nga, với khoản tài sản trị giá 800 triệu Euro (884 triệu USD), bao gồm 4 nhà máy, sẽ chỉ nâng cao khả năng các khối tài sản này bị quốc hữu hóa, khiến Unilever không có lựa chọn nào ngoài việc phải tiếp tục hoạt động.
“Không có một lựa chọn nào là tốt, nhưng hoạt động một cách hạn chế là lựa chọn ít tệ nhất”.
Phát ngôn viên của Nestle, một công ty sở hữu 6 nhà máy và tạo việc làm cho 7.000 nhân viên tại Nga, cho biết họ đã “giảm mạnh” khối lượng sản phẩm tại quốc gia này và chỉ cung cấp “thực phẩm cần thiết và cơ bản cho người dân tại địa phương”.
Trong tháng 6, Mondelez cho biết, họ đã lên kế hoạch để “giúp doanh nghiệp tại Nga có thể tự hoạt động với chuỗi cung ứng tự túc” trước cuối năm nay.
Công ty này cũng cho biết thêm: “Nếu chúng tôi tạm ngừng các hoạt động, chúng tôi sẽ phải đối mặt với khả năng sẽ phải chuyển giao lại hoạt động của mình cho một phía khác sử dụng nhằm phục vụ lợi ích của họ”.
Tuy nhiên, các quyết định của điện Kremlin nhắm vào Danone và Carlsberg, và trước đó là công ty năng lượng Uniper của Đức và Fortum Oyj của Phần Lan, cho thấy các công ty đang chững lại tại Nga cũng có thể trở thành mục tiêu quốc hữu hóa.
Ông Jeffrey Sonnenfeld, giáo sư Yale dẫn đầu nhóm nghiên cứu theo sát phản ứng của các công ty ngoại quốc về cuộc chiến, cho rằng rời khỏi Nga là lựa chọn phù hợp duy nhất. “Mục tiêu của lựa chọn này là làm gia tăng bất hòa, để người dân Nga phải đặt ra câu hỏi ai là thủ phạm đằng sau những bất ổn mà họ phải đối mặt”.
Nguyễn Quang Minh (theo CNN)
