Mosuo là bộ tộc Phật giáo cổ xưa tại tỉnh Vân Nam, thung lũng phía tây nam Trung Quốc, gần chân núi phía đông của dãy Himalaya. Mosuo là dân tộc sống theo chế độ mẫu hệ duy nhất còn sót lại ở Trung Quốc, hiện nay gồm khoảng 15.000 người.
Phụ nữ của bộ tộc Mosuo có quyền ngủ với bất cứ người đàn ông nào họ muốn. Vào độ tuổi 13, các bé gái sẽ trở thành phụ nữ và được phép ở phòng riêng tại nhà mẹ đẻ. Các em thậm chí còn có thể mời bất cứ chàng trai nào mình thích tới nhà.
Mỗi khi có sự kiện giao lưu, người Mosuo sẽ cùng nhau nhảy nhiều điệu nhảy, các cô gái sau đó sẽ chọn ra một chàng trai để kết bạn một đêm, cũng có thể là một năm hoặc cả đời. Nếu như chàng trai có cảm tình với cô gái trước, anh ta sẽ chạm vào tay cô để mời nhảy cùng. Nếu cô gái cũng có tình cảm, cô sẽ chấp nhận lời mời bằng cách chạm lại vào tay chàng trai.
Người Mosuo không có tục cưới gả mà vẫn duy trì phong tục “tẩu hôn”, tức là nam thanh niên đêm đêm sẽ cưỡi ngựa sang nhà cô gái ưng ý, leo lên chiếc thang mà cô gái bắc sẵn để vào căn gác của cô. Họ sẽ ở bên nhau suốt đêm nhưng người con trai phải lặng lẽ về nhà trước khi gà gáy sáng.
Các cô gái có quyền đêm nay mở cửa, bắc thang cho chàng này, nếu chưa hài lòng thì “cấm cửa” và cho chàng khác lên gác vào đêm khác. Khi cô gái có thai, mối quan hệ giữa đôi nam nữ gắn bó hơn. Đêm đêm, chàng trai đến nhà “vợ”, sáng sớm lại về nhà mình, bắt đầu một buổi làm việc như đồng áng, săn bắn, vào rừng…, còn cô gái ở nhà dệt thổ cẩm để mang ra chợ phiên bán.
Tục “tẩu hôn” dựa trên cơ sở đôi bên bằng lòng, không được phép ép buộc, nhưng cũng có quy định cấm người cùng hay gần huyết thống “tẩu hôn”. Cùng với người mẹ, đứa bé sẽ sống suốt đời trong nhà gái, không làm dâu hay làm rể cho ai. Chẳng một người đàn ông nào được trở thành cha của những đứa trẻ mà họ tạo ra.
Ở Mosuo, phụ nữ sở hữu và kế thừa tài sản, ruộng đất, nuôi dạy và chăm sóc con cái. Đàn ông làm việc nặng như cày ruộng, xây dựng, sửa chữa nhà cửa, giết mổ gia súc, thực hiện các quyết định của “cụ bà tộc trưởng” và chăm sóc các cháu trong dòng họ.
Tuy nhiên, có sự thay đổi kể từ khi khách du lịch Trung Quốc tràn vào làng của người Mosuo từ những năm 1990. Họ làm đường, sân bay, xây khách sạn, tạo việc làm cho người Mosuo, khiến cách sống truyền thống của bộ tộc dần trở nên lạc lõng giữa những người trẻ tuổi. Các cô gái bắt đầu kết hôn với người ngoại tộc, sống cùng chồng và con trai, thay vì chỉ ở nhà mẹ đẻ như trước.
Không chỉ riêng Trung Quốc có bộ tộc như vậy, ở Châu Phi cũng có một bộ lạc mà nữ giới ở đây cũng có thể quan hệ với nhiều người đàn ông. Đó là cộng đồng người Tuareg được cho là có dân số khoảng một triệu người, trải rộng giữa các quốc gia ở châu Phi gồm Mali, Niger, Algeria, Libya...
Nam giới thường bàn bạc nhiều vấn đề với mẹ hoặc vợ. Khi một cuộc hôn nhân của người Tuareg đổ vỡ, người phụ nữ có quyền nuôi con, giữ mọi tài sản từ vật nuôi tới nhà cửa.
Trước khi thiếu nữ Tuareg kết hôn, họ được phép yêu bất cứ ai mà họ muốn, miễn là phù hợp với các quy tắc của bộ tộc. Để tán gái, nam giới thường dành hàng tiếng đồng hồ để viết thư với lời lẽ ngọt ngào. Theo Bulter, ngược lại, phái yếu cũng có thể làm thơ tán dương đàn ông.
Nữ giới trong bộ tộc này có quyền quan hệ tình dục với nhiều đàn ông khác ngoài mối quan hệ hôn nhân. Nam giới Tuareg có thể tới lều của người phụ nữ mà họ thích và ở lại đó qua đêm. Thành viên trong gia đình sẽ giữ im lặng theo phép lịch sự. Người phụ nữ ấy vẫn có thể đón tiếp người đàn ông khác vào ngày hôm sau.
Trang Dung (t/h)
