Cuộc họp ở Singapore đã mở ra hướng đi mới cho quan hệ Mỹ-Triều.
Trong một thái độ thoải mái đến bất ngờ, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un nói rằng, ông vẫn không thay đổi cam kết phi hạt nhân hóa và sẵn sàng gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump thêm một lần nữa.
Thông điệp hòa giải này trái ngược hoàn toàn với lời tuyên bố một năm trước đây, khi nhà lãnh đạo Triều Tiên cảnh báo Tổng thống Mỹ rằng, có một “nút bấm hạt nhân” tại bàn làm việc của ông đang nhắm vào nước Mỹ. Chủ tịch Kim, với vẻ khẩn trương và quyết tâm vào thời điểm đó, cho biết ông sẽ không tạo ra một “mối đe dọa vô ích”.
Nhưng lần này, ông Kim nói rằng nỗ lực theo hướng “phi hạt nhân hóa hoàn toàn” là một lập trường “không thay đổi” của quốc gia. Triều Tiên đã tuyên bố rằng “không còn sản xuất, thử nghiệm và sử dụng vũ khí hạt nhân” và đã có những bước đi thực tế phù hợp.
“Nếu Mỹ đáp lại bằng những hành động đáng tin cậy tương xứng, mối quan hệ giữa hai quốc gia sẽ tiến triển một cách đáng kể và nhanh chóng hơn”, Chủ tịch Kim Jong-un cho biết.
Theo chuyên gia Lee Seong-hyon từ trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, viện Sejong ở Seoul, bài phát biểu năm mới của ông Kim được cho là có bản chất giống như bài phát biểu của các nhà lãnh đạo Mỹ. Đây được coi là bộ khung chính sách của quốc gia trong năm tới. Vì vậy, thế giới rất quan tâm đến nó, với mong muốn hiểu được định hướng chính sách của Triều Tiên, đặc biệt là liên quan đến các chương trình hạt nhân của đất nước này.
Trong chuỗi các cuộc họp thượng đỉnh năm ngoái với Tổng thống Mỹ Donald Trump, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, ông Kim đã thể hiện sự cởi mở về vấn đề phi hạt nhân hóa. Ông nhấn mạnh rằng vấn đề này nên được thực hiện theo cách thức “từ từ” và “tương xứng”. Nhưng bất cập ở chỗ, Washington lại yêu cầu Bình Nhưỡng đơn phương từ bỏ kho vũ khí hạt nhân của mình trước khi muốn gỡ bỏ bất kỳ biện pháp trừng phạt nào với quốc gia Đông Bắc Á.
Trong vài tháng qua, Bình Nhưỡng và Washington rơi vào bế tắc trong các cuộc đàm phán. Năm 2018, tại hội nghị thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Kim ở Singapore, hai nhà lãnh đạo đã đưa ra một tuyên bố chung cho biết, hai quốc gia sẽ bắt đầu một mối quan hệ mới, thiết lập hòa bình trên bán đảo Triều Tiên và làm việc để hướng tới phi hạt nhân hóa hoàn toàn.
Trật tự liên quan đến vấn đề này đã phản ánh mối quan tâm của nhà lãnh đạo Triều Tiên. Ông Kim đang báo hiệu rằng ông có thể tin tưởng vào ý định của Mỹ để bắt đầu một mối quan hệ mới trước khi từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Triều Tiên đều nhấn mạnh đến việc “xây dựng niềm tin” giữa Washington và Bình Nhưỡng, đồng thời viện dẫn trường hợp của nhà lãnh đạo Muammar Gaddafi của Libya. Vào năm 2011, chưa đầy một thập kỷ sau khi Libya tuyên bố từ bỏ các chương trình phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt, nhân vật này đã bị các lực lượng do Mỹ hậu thuẫn lật đổ.
“Nếu Mỹ và Triều Tiên cam kết cải thiện quan hệ, sẽ không có điều gì mà chúng tôi không làm được. Như chúng ta đã thấy về sự thay đổi lớn trong quan hệ liên Triều, tôi hy vọng mối quan hệ của Triều Tiên với Mỹ sẽ tạo ra kết quả tốt thông qua những nỗ lực chung”, ông Kim Jong-un cho biết.
Ông Kim muốn tiến trình hòa bình trên bán đảo Triều Tiên phải có sự nỗ lực và thiện chí tương xứng từ phía Mỹ.
Nhưng ông Kim cũng đưa ra một cảnh báo: Nếu Mỹ không giữ lời hứa trước thế giới và đánh giá sai sự kiên nhẫn của người Triều Tiên và tiếp tục với các biện pháp trừng phạt, gây áp lực, thì “chúng tôi cũng không có lựa chọn khác ngoài việc đi theo một con đường mới”.
Chuyên gia Lee Seong-hyon cho rằng đây là một thông điệp đáng chú ý của Triều Tiên. Trên thực tế đây là lập trường kiên quyết thường thấy của Triều Tiên và các nhà quan sát cho rằng nó không phải là động thái cố tình gây căng thẳng của Bình Nhưỡng.
Chúng ta cần xem xét và phân tích toàn bộ bài phát biểu của ông Kim và bối cảnh mà lời tuyên bố được đưa ra. Rõ ràng, thông điệp xuyên suốt từ nhà lãnh đạo Triều Tiên là ông vẫn sẵn sàng đàm phán, nhưng mọi thứ vẫn còn tùy vào thiện chí từ phía Washington.
Các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Triều Tiên đã bị đình trệ trong nhiều tháng đã làm dấy lên một số nghi ngờ về việc Bình Nhưỡng không làm theo đúng cam kết.
Bài phát biểu của ông Kim là tài liệu tốt nhất để đánh giá nguyên nhân và làm sáng tỏ vấn đề này, ít nhất là từ quan điểm của nhà lãnh đạo Triều Tiên. Đặc biệt, ông nhấn mạnh đến tinh thần của “sự công bằng” trong cuộc đàm phán.
Về cơ bản, phía Bình Nhưỡng đang chỉ ra sự cố chấp của người Mỹ khi không muốn thực hiện thỏa thuận một cách bình đẳng với họ. Chính quyền Trump bị đổ lỗi cho việc cố khiến cho tiến trình hòa bình bị đình trệ khi vẫn muốn Triều Tiên phải là bên thay đổi trước.
Cuối cùng, cũng cần lưu ý kết cấu của bài phát biểu năm mới của ông Kim. Trong bài phát biểu dài 33 phút này, ông dành 25 phút cho chính sách đối nội, chủ yếu là phát triển kinh tế. Chỉ có 8 phút còn lại là về chính sách đối ngoại, đặc biệt là quan hệ liên Triều và mối quan hệ Bình Nhưỡng với Mỹ.
Chính trị quan trọng nhất vẫn là để phục vụ cho mục tiêu trong nước và Triều Tiên cũng không ngoại lệ. Cũng có ý kiến cho rằng năm nay là năm thứ tư trong kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm của Triều Tiên. Ông Kim muốn đạt được những tiến bộ đáng kể đối với nền kinh tế và theo lẽ tự nhiên ông sẽ ít muốn điều đó bị phá hoại bởi những kẻ chống phá bên ngoài.
Điều này đang được coi yếu tố giúp mở ra một cơ hội phi hạt nhân hóa. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, nếu các cuộc đàm phán hạt nhân kéo dài hoặc Bình Nhưỡng và Washington một lần rơi vào giao thức buộc tội nhau vì thiếu niềm tin, ông Kim dù không muốn phá hỏng đàm phán, nhưng cũng sẽ không bao giờ đi cầu xin người Mỹ.
Nếu bế tắc vẫn tồn tại giữa Washington và Bình Nhưỡng vào năm 2019, rất có khả năng nhà lãnh đạo Triều Tiên sẽ làm sâu sắc thêm sự hòa giải bằng nỗ lực tiếp cận với Seoul. Điều này sẽ tạo ra căng thẳng trong mối quan hệ giữa Mỹ và Hàn Quốc, bởi mặc dù cả hai nước đồng minh đều ưu tiên phi hạt nhân hóa, nhưng Hàn Quốc có một ưu tiên khác: Đó là hòa bình.
Sống căng thẳng với Triều Tiên trong 7 thập kỷ qua (và đã ở bên bờ vực chiến tranh một vài lần), Hàn Quốc có thể chọn bất hòa một chút với đồng minh Washington để duy trì động lực hòa bình và giảm bớt căng thẳng với Triều Tiên - những điều mà họ đang đạt được từ 3 hội nghị thượng đỉnh liên Triều chưa từng có vào năm 2018.
Kiều Trang
