Sau hơn 20 năm ngày đóng cửa khu vực thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Xô Viết tại Semipalatinsk, Kazakhstan đã cảnh báo đến toàn thế giới nguy cơ mất an toàn môi trường và tính mạng của người dân nơi đây.
Semipalatinsk, thuộc vùng đông bắc của quốc gia Trung Á này, đã chứng kiến hơn 500 vụ nổ hạt nhân từ giữa năm 1949 đến năm 1989. Trước năm 1962, tất cả các vụ thử nghiệm đều được thực hiện trên mặt đất.
Trước đó 10 năm, vào năm 2001, cựu Tổng thống Kazakhstan - Nursultan Nazarbayev, đã có cuộc gặp mặt với các cựu lãnh đạo trên thế giới để tìm kiếm giải pháp tài chính cho việc xử lý hậu quả hạt nhân trong vùng.
Trước hai thính giả là cựu tổng thống Xô Viết, Mikhail Gorbachev, và cựu bộ trưởng ngoại giao Đức, Hans Dietrich Genscher, ông Nazarbayev đã đề nghị giúp đỡ khoản tiền hơn 1 tỷ USD để chữa chạy những "thương tổn" về sức khỏe và môi trường tại Semipalatinsk, cũng như tại các điểm thử vũ khí hạt nhân khác rải rác khắp nơi trên đất nước này.
“Hàng trăm nghìn người Kazakhstan đã hứng chịu phóng xạ theo cách này hay cách khác. Hậu quả của các vụ thử hạt nhân đang làm suy yếu các em nhỏ, thế hệ tương lai của chúng tôi”, ông nói, và nhấn mạnh: “Sẽ rất khó khăn cho chúng tôi khi phải đơn độc gánh chịu toàn bộ phí tổn trong việc giải quyết vấn đề có tầm cỡ toàn cầu này”.
Đối với Semipalatinsk, năm 2001 là năm đầu tiên tuyên bố công khai tưởng niệm khoảng 100.000 người tính cả ba thế hệ, bị ảnh hưởng từ các vụ thử hạt nhân (theo ước tính của Liên Hợp Quốc). "Số trẻ em mắc các bệnh di truyền vẫn tiếp tục được sinh ra”, Bulat Ismailov, một giáo sư tại Viện Ung thư Quốc gia nói.
Tuy nhiên, vấn đề ở Semipalatinsk lại khiến Kazakhstan rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan. Các quan chức hạt nhân đang tính đến phương án “mời” nhập khẩu rác thải hạt nhân có độ phóng xạ vừa và thấp vào chính nước này để lập quỹ, từ đó làm sạch ô nhiễm hạt nhân trong vùng.
Vào năm 2004, chính phủ Nga đã thông qua một loạt các sắc lệnh nhằm cung cấp chăm sóc sức khỏe và một khoản tiền trợ cấp nhỏ hàng tháng cho những người tham gia thử nghiệm, mặc dù không có kế hoạch bồi thường cụ thể. Chính phủ Kazakhastan, nơi đặt trạm thử nghiệm hạt nhân Semipalatinsk của Liên Xô (trước đây) đã trả những khoản tiền bồi thường cho những công dân ở đây.
Quế Mai
