Cây cầu Nhe, nằm trên Tỉnh lộ 12, thuộc địa phận xã Vĩnh Lộc (nay là xã Khánh Vĩnh Yên), huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh được đổ bằng bê tông cốt thép từ thời Pháp thuộc, qua nhiều trận bom đánh sập nay chỉ còn một nhịp đổ gãy bên sông như một chứng tích bi tráng của chiến tranh.
Với những bậc cao niên sinh sống tại khu vực Cầu Nhe kể lại, họ chưa bao giờ quên buổi chiều kinh hoàng và trận bom định mệnh ngày 15/4/1968. Trong khoảng thời gian từ 13 - 17h hôm đó, Mỹ đã huy động 9 chiếc máy bay liên tục ném bom xuống cầu Nhe và vùng phụ cận.
Một phần Cầu Nhe còn sót lại sau trận oanh tạc của không quân Mỹ vào năm 1968.
Sau trận mưa bom, 70 chiến sỹ thuộc Tiểu đoàn 351, Trung đoàn 5 Yên Tử (Đoàn 1019), Quân Khu 3, Bộ Tư lệnh thành phố Hải Phòng đang trên đường hành quân vào chiến trường miền Nam, khi đi qua địa bàn xã Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc thì bị trúng bom.
Tất cả các anh, những thanh niên tuổi đời chưa đầy 20, ấp ủ nhiều khát vọng tuổi trẻ đã mãi mãi nằm lại cầu Nhe. Trong số 70 liệt sỹ có 53 liệt sỹ là những người con quê hương Hải Phòng.
Du khách dâng hương tại nhà bia tưởng niệm Khu di tích lịch sử Cầu Nhe.
Lên 10 tuổi đã phải chứng kiến trận bom cướp đi sinh mệnh của những chiến sĩ trên đường hành quân vào nam chiến đấu khi đi qua cầu Nhe, với bà Nguyễn Thị Nhung (SN 1958, trú tại xã Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc) đó là kí ức đau buồn đeo đuổi theo năm tháng.
“Thời điểm máy bay quân Mỹ ném bom, trong đội hình hành quân đó, một số bộ đội đã đi được 1/3 cầu, một số đã đi đến giữa cầu thì hai chiếc máy bổ nhào ném bom làm cắt đứt đội hình. Số thì hy sinh, số còn sống sót chạy vào nhà dân trong xóm. Số bộ đội bị thương được đưa về bệnh viện dã chiến Can Lộc để cấp cứu…”, bà Nguyễn Thị Nhung nhớ lại.
53 ngôi mộ gió được xây dựng trong khuôn viên di tích lịch sử cầu Nhe.
Sau chiến tranh, chính quyền địa phương, thân nhân và đồng đội tổ chức tìm kiếm, quy tập được 27 hài cốt liệt sĩ đưa về an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Cầu Nhe, nằm dưới chân núi Hồng Lĩnh, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Số còn lại, các anh vẫn đang nằm trong lòng đất Cầu Nhe.
Năm 2005, nhà bia ghi tên các anh hùng liệt sỹ tại cầu Nhe đã được xây dựng và đến năm 2014 được xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh. Từ đó đến nay, khu di tích lịch sử Nghĩa trang liệt sỹ cầu Nhe được Đảng bộ, chính quyền, nhân dân hai địa phương Hà Tĩnh và Hải Phòng góp công xây dựng, tu bổ nhiều lần, nhằm trân trọng, tưởng nhớ sự hi sinh anh dũng của các liệt sĩ, đồng thời bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa của di tích.
Năm 2023, một doanh nghiệp ở TP Hải Phòng đã phát tâm công đức, hỗ trợ kinh phí hơn 5 tỷ đồng để tu bổ, nâng cấp Khu di tích lịch sử Cầu Nhe. Sau nhiều tháng triển khai thi công, đến nay đã hoàn thành. Công trình bao gồm nhiều hạng mục, trong đó điểm nhấn là bức phù điêu cao 2,5m, dài 11,5m, được đặt trang trọng phía sau khu mộ, thể hiện chân thực, sinh động, hình ảnh hào hùng, công lao to lớn của những liệt sĩ đã hy sinh trên mảnh đất Can Lộc.
Khu tưởng niệm các Anh hùng liệt sỹ hy sinh tại Cầu Nhe.
Các anh đã mãi mãi nằm lại cầu Nhe, máu thịt của tuổi xuân đã hòa vào sông núi quê hương Hà Tĩnh. Trong khuôn viên khu tưởng niệm hôm nay, những dòng tên vẫn còn để dở, những ngôi mộ gió vẫn chưa thể đề danh.
Vào mỗi dịp tháng 7 về, ngày thương binh liệt sĩ sắp cận kề, thắp lên những nén hương thơm, cắm những bông hoa lên từng phần mộ để tưởng nhớ, để tri ân sự hy sinh của các anh hùng liệt sỹ .
Một cây cầu mới đã nối nhịp bờ vui, nhưng hiện hữu giữa dòng sông vẫn còn một mố cầu Nhe, chứng tích lịch sử không thể xóa nhòa. Giờ đây linh hồn của những chàng trai trẻ vẫn ngày ngày được sưởi ấm, được tưởng nhớ và tri ân vì công lao to lớn của các anh đã hiến trọn tuổi thanh xuân cho đất nước, quê hương được thanh bình.
Thiện Quyền – Trung Hiếu
