Các tiêu chí: khoa học, giáo dục, thực tiễn....của SGK thì có lẽ tiêu chí giáo dục phải đặt lên hàng đầu. Trẻ em như tờ giấy trắng, chúng ta vẽ gì lên tờ giấy trắng, sẽ định hình trong các em trong quá trình phát triển và hình thành nhân cách con người. Tuy nhiên, sách Tiếng Việt lớp 2 bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống” lại có những nội dung dạy cho trẻ rất lạ, bỏ qua tiêu chí này.
Dạy học sinh cứ thấy vàng là lấy?
Tập 1, trang 17-18, bài 3: “Niềm vui của Bi và Bống” kể chuyện 2 anh em Bi và Bống nhìn thấy cầu vồng. Bi bảo em: “Anh nghe nói dưới chân cầu vồng có bảy hũ vàng đấy.” Bống hưởng ứng: “Lát nữa, mình sẽ đi lấy về nhé! Có vàng rồi, em sẽ mua nhiều búp bê và quần áo đẹp”. Bi cũng không chịu kém, nghĩ ngay đến chuyện mua sắm cho mình: “Còn anh sẽ mua một con ngựa hồng và một cái ô tô.” Câu chuyện này dạy trẻ con mơ ước viển vông hay dạy trẻ lòng tham? Chẳng lẽ cứ thấy vàng là có thể lấy, mua sắm đủ thứ cho mình, mà không cần biết vàng đó của ai?
Chưa hiểu khái niệm tiền, đã hiểu khái niệm và gía trị vàng. Và biết giá trị vàng, nên hai bé Bi và Bống đã biết mua những tài sản có giá trị ...cho riêng mình. Chi tiết này phi logic và phản giáo dục ở chỗ, dạy trẻ sự tận hưởng vật dụng đồ vật có giá trị...mà xuất xứ không phải của mình. Có rất nhiều câu chuyện hay, có cách kể hấp dẫn, giàu tính giáo dục và phù hợp với tâm hồn trẻ thơ, tại sao tác giả không chọn cho các em học?
SGK nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam dạy học sinh cứ thấy vàng là lấy?
Dạy học sinh an phận?
Tập 1, trang 96, nghe kể chuyện: “Chúng mình là bạn”. Câu chuyện tóm tắt như sau: Ếch ộp, sơn ca và nai vàng chơi thân với nhau. Chúng thường kể cho nhau nghe những điều mỗi con đã trải qua. Một hôm, chúng quyết định đổi chỗ cho nhau: chim sơn ca thì xuống nước, ếch ộp vào rừng, còn nai vàng thì tập bay. Kết quả là sơn ca suýt chết đuối, nai vàng ngã đau điếng, còn ếch ộp thì suýt chết đói trong rừng. Từ câu chuyện này, SGK đặt hỏi: “Ếch ộp, sơn ca và nai vàng đã rút ra được bài học gì?” Phải chăng bài học ở đây là “mỗi người thuộc về một nơi khác nhau, mỗi người có những khả năng riêng”, người ta không thể thay đổi môi trường sống, vượt lên số phận (như hướng dẫn trong sách giáo viên)?
Nếu vậy thì làm sao có thể khuyến khích con người chế ra các phương tiện lặn xuống nước, bay lên trời và sáng tạo ra biết bao điều kỳ diệu? Thực tế, giáo viên sẽ trả lời như thế nào khi bao tấm gương đã thay đổi số phận vì họ đã dám nghĩ dám làm những điều tưởng như khó khăn, không thể?
Dạy học sinh tham ăn, láu cá
Tập 1, trang 74, bài tập “Ăn gì trước?”: “Anh: - Nếu cái bánh này hình chiếc ô tô, em sẽ ăn phần nào trước? Em: - Em sẽ ăn bốn cái bánh xe ạ. Anh: - Tại sao vậy? Em: - Em phải ăn bánh xe trước để cái xe không chạy được nữa. Nếu ăn các bộ phận khác, anh nghĩ cái xe chịu đứng yên cho em ăn nó hay sao?”.
Nội dung phản cảm, lại còn dạy học sinh tham ăn, láu cá. Chẳng lẽ khi đưa bài học vào SGK, tác giả lại không còn sự lựa chọn nào khác?
Định kiến về giới
Trên thực tế hiện nay mỗi gia đình không có sự phân vai, việc bếp núc, cơ khí...không dành riêng cho giới nào. Chính sự quan tâm chia sẻ gánh vác công việc trong gia đình và ngoài xã hội đã khiến những tổ ấm gia đình thêm bền chắc. Tuy nhiên, kiểu mặc định như bài ở trang 128, tập 1 khiến người đọc bất ngờ: “Mẹ may chiếc áo mới / Lại thêu một bông hoa / Anh cu Phương rất khoái / Khen: Mẹ giỏi hơn ba! / Khi ô tô hỏng máy / Mẹ chẳng sửa được cho / Ba nối dây cót lại / Xe chạy liền ro ro…”.
Trang 128, tập 1: Tranh vẽ mẹ nấu cơm, bà rửa rau, còn bố thì chữa quạt, ông chăm cây hoa. Trang 129, tập 1: Tranh vẽ mẹ rửa bát, bố trồng cây con.
Lựa chọn bài và cách minh học như trên khiến nhiều người nghĩ rằng sự “phân vai” này là “mặc định” giữa nam và nữ trong công việc. Sự định kiến về giới, dù vô tình, cũng là điều cẩn trọng, cân nhắc khi chọn tác phẩm cho học sinh học.
Loại bỏ huyền thoại Con Rồng cháu Tiên?
Bài 27 ( Tập 2, trang 119-120), với “Chuyện quả bầu”, thì theo câu chuyện, ngày xưa, có hai vợ chồng nọ thoát chết sau một trận lụt rất lớn. Người vợ sinh ra một quả bầu. Một hôm, đi làm nương về, họ nghe tiếng lao xao trong quả bầu, vội lấy que dùi quả bầu thì từ trong quả bầu có những người nhỏ bé bước ra. “Đó là tổ tiên của các dân tộc anh em trên đất nước ta ngày nay”. Dĩ nhiên là SGK có thể dạy những câu chuyện khác nhau về nguồn gốc dân tộc. Nhưng trong một bài học duy nhất ở lớp 2 về quê hương đất nước như bài “Việt Nam quê hương em” mà không dạy truyền thuyết “Con Rồng cháu Tiên” thì liệu có “kết nối được tri thức” với Giỗ Tổ Hùng Vương, với hai tiếng thiêng liêng “đồng bào” không?
Lựa chọn bài không nổi bật, nếu sau này các em không tự học, tự đọc thêm, thì chuyện con Rồng cháu Tiên sẽ xa lạ với các em – đó là điều thật đáng tiếc. Các em sẽ ngơ ngác, lạ lẫm ngay với cả những huyền tích, lịch sử văn hóa đáng tự hào của tổ tiên, dân tộc. Có lẽ tác giả SGK chưa nghĩ đến tình huống này.
Xem thêm: SGK nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam: Bao giờ hết “sạn”?
(Còn nữa)
Thảo Linh
