S-400 sẽ là yếu tố gây suy yếu cho cả Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ.
Giữa những tranh cãi xoay quanh thương vụ S-400 giữa bộ ba Nga-Thổ Nhĩ Kỳ-Mỹ, chuyên gia về Trung Đông Aaron Stein từ Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (Mỹ) cho rằng, đây là một chiến thắng của Tổng thống Vladimir Putin.
Theo chuyên gia Stein, không chỉ mang đến khoản lợi nhuận lớn từ việc bán hệ thống phòng không tân tiến cho Thổ Nhĩ Kỳ, nhà lãnh đạo Nga còn đạt được một mục tiêu đáng giá khác, đó là khiến cho cả Ankara và Washington suy yếu cùng một lúc.
Mỹ thiệt hại gì?
Vào ngày 16/7, khi các thành phần đầu tiên của hệ thống phòng không S-400 được chuyển giao đến Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố đình chỉ thỏa thuận mua 100 máy bay F-35 của Ankara.
Tuyên bố từ Nhà Trắng cũng nhấn mạnh việc loại bỏ Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình phát triển chung của mẫu tiêm kích tàng hình F-35, cho rằng quyết định mua hệ thống phòng không S-400 của Nga khiến cho việc nước này tiếp tục có sự liên quan đến F-35 là điều không thể.
Đối với Mỹ, mối lo ngại liên quan đến việc mua S-400 của Thổ Nhĩ Kỳ có hai vấn đề. Đầu tiên, việc đặt hai hệ thống S-400 và F-35 hoạt động cùng nhau sẽ cho phép Nga có quyền truy cập vào dữ liệu được thu thập từ radar của hệ thống, đặc biệt là tìm hiểu về tần số radar trả về từ F- 35, cho phép hệ thống phát hiện máy bay này ở phạm vi lớn hơn.
Dữ liệu đó có thể được truy cập bởi các kỹ thuật viên người Nga theo dõi hoạt động vận hành ở Thổ Nhĩ Kỳ, hỗ trợ bảo trì hoặc cung cấp phụ tùng theo hợp đồng dịch vụ.
Thứ hai, giao dịch này đồng nghĩa với việc Nga có sự hiện diện ngay bên trong một thành viên NATO, mang lại cho đối thủ cạnh tranh tích cực nhất của phương Tây cơ hội tìm hiểu thêm về các vũ khí của NATO, tạo nên lợi thế trong trường hợp xung đột sau này.
Mặc dù là yếu tố gây thiệt hại đối với Mỹ, nhưng đối với Ankara, thương vụ S-400 là đỉnh cao của một nhiệm vụ kéo dài hàng thập kỷ qua trong việc tăng cường sức mạnh phòng không và tên lửa tầm xa.
Là một quốc gia được bao quanh bởi các nước láng giềng không ổn định ở Trung Đông, Thổ Nhĩ Kỳ giáp với một khu vực tràn ngập tên lửa đạn đạo và những quốc gia luôn sẵn sàng xung đột bất kỳ lúc nào.
Thổ Nhĩ Kỳ suy yếu
Thỏa thuận Nga-Thổ Nhĩ Kỳ xuất hiện giữa lúc mối quan hệ cá nhân giữa Tổng thống Erdogan và Tổng thống Putin – hai nhà lãnh đạo có chung quan niệm phản bác sự hiện diện của Mỹ ở Trung Đông – ngày càng nồng ấm.
Quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo Nga-Thổ ngày càng nồng ấm.
Đối với ông Putin, sự xuất hiện của thế giới đơn cực và sức mạnh quân sự không thể bị khuất phục của Mỹ không phải là lợi ích tốt nhất dành cho Nga. Do đó, điều này cần phải thay đổi.
Đối với ông Erdogan, vai trò của Mỹ ở Trung Đông - đặc biệt là trong trường hợp Syria - làm suy yếu lợi ích an ninh cốt lõi của Thổ Nhĩ Kỳ và rộng hơn, cản trở nỗ lực biến Thổ Nhĩ Kỳ thành một cường quốc khu vực và có khả năng hành động độc lập.
Tuy nhiên, thỏa thuận S-400 dù mang lại lợi ích lớn cho Thổ Nhĩ Kỳ, nó vẫn khiến cho nước này suy yếu một phần sức mạnh quân sự, chuyên gia Aaron Stein nêu quan điểm.
Cái giá của việc mua S-400 không chỉ khiến Thổ Nhĩ Kỳ mất 2 tỷ USD mà còn khiến họ bị loại khỏi chương trình F-35, với một cái giá lớn đến mức rất khó để tính toán. Trong khi các lệnh trừng phạt sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề trong nền kinh tế vốn đã gặp khó khăn của Thổ Nhĩ Kỳ.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các lệnh trừng phạt được đưa ra, ngành công nghiệp quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ có thể bị tê liệt. Cùng với đó, các hoạt động hợp tác với Mỹ trong sản xuất máy bay trực thăng vận tải và F-16 có thể kết thúc sớm.
Tổng thống Trump có thể đã giúp Thổ Nhĩ Kỳ kéo dài thời gian tránh khỏi các biện pháp trừng phạt trước mắt, nhưng vấn đề tranh cãi cốt lõi xoay quanh việc mua S-400 vẫn còn đó và rất khó giải quyết.
Tại một thời điểm trong tương lai, có lẽ vào tháng 4/2020, các cuộc đàm phán chốt lại để khuyên nhủ Ankara ngừng sử dụng S-400 sẽ sụp đổ.
Kết quả cuối cùng của câu chuyện S-400 dành cho cả Washington và Ankara có thể đi ngược lại ý định chiến lược của mỗi quốc gia.
Lời đe dọa trừng phạt không ngăn cản việc mua S-400 của Thổ Nhĩ Kỳ và việc thực thi nó có thể thúc đẩy Thổ Nhĩ Kỳ tăng cường hợp tác quốc phòng với Tổng thống Putin.
Tuy nhiên, Ankara cũng sẽ sớm phải nhận thức thực tế rằng họ không mạnh hơn trước đây, thậm chí là suy yếu.
Các lệnh trừng phạt sẽ gây tổn thương cho nền kinh tế và ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chịu áp lực đáng kể. Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã mất F-35, một chiếc máy bay mà họ đã chi hơn 1 tỷ USD để tham gia phát triển.
Mỹ sẽ mất đi một đối tác lớn ở Trung Đông. NATO mất đi một quốc gia với sức mạnh quân sự đứng thứ hai trong khối, một bức tường ngăn cách châu Âu khỏi các mối đe dọa từ Trung Đông.
Sau cuộc khủng hoảng này, Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ sẽ trở nên suy yếu hơn so với ban đầu. Trong khi đó, Nga đã có thêm một đối tác chính trị mới, làm thịnh vượng hơn ngành công nghiệp quốc phòng của mình và mở rộng con đường ngăn cách giữa Thổ Nhĩ Kỳ và phương Tây lớn hơn bao giờ hết.
