Mỹ rút khỏi hiệp ước hạt nhân, Nga sẽ tái thiết lập căn cứ quân sự ở Cuba?

Nga-Cuba thắt chặt thêm quan hệ

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra một quyết định hạn hẹp khi đang giúp cho quan hệ Cuba với đồng minh lâu năm Nga ngày càng trở nên gắn kết hơn, tờ Pravda bình luận nhân dịp chuyến thăm của Chủ tịch Hội đồng nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba Miguel Diaz-Canel đến Moscow vào ngày 2/11.

Trong chuyến thăm này, Chủ tịch Diaz-Canel sẽ hướng tới phát triển hợp tác chiến lược song phương với Nga trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là hợp tác kỹ thuật - quân sự và ký một hợp đồng mua 50 triệu USD vũ khí từ Moscow.

Đây được coi là tin xấu cho Washington. Trong bối cảnh 54 năm bị phong tỏa, rõ ràng Cuba không thể nào có được sự thiện chí đối với người Mỹ nhiều như với người Nga.

Trong giai đoạn cựu Tổng thống Barack Obama nắm quyền, ông đã nỗ lực bình thường hóa quan hệ với Cuba khi mở đại sứ quán tại đây, thay đổi các chính sách visa nhằm tạo điều kiện cho người Mỹ đến Cuba, cũng như hợp tác về y tế.

Tuy nhiên, khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền vào năm 2016, quan hệ hai nước trở nên xấu đi khi các sáng kiến dưới thời Obama phần lớn bị ngừng lại, trong khi ông Trump có những tuyên bố gây xích mích với giới lãnh đạo Havana.

Trong khi nhà lãnh đạo Mỹ tiếp tục đưa ra những quyết định khó đoán có khả năng hủy hoại mối quan hệ của Mỹ với các nước láng giềng, thì phía Nga vẫn tích cực tham gia vào các diễn đàn hợp tác khu vực - bao gồm cả diễn đàn "Nga-Mỹ Latinh và vùng Caribe" trong năm thứ hai liên tiếp.

"Chúng tôi không xem Mỹ Latinh thông qua lăng kính lợi ích địa chính trị. Chúng tôi không sử dụng khu vực như một chiến trường chống lại ai đó để nhận về những lợi ích ngắn hạn", Phó Thủ tướng Nga Yury Borisov phát biểu tại lễ khai mạc diễn đàn.

Ông lưu ý rằng lưu lượng thương mại của Moscow với khu vực trong năm 2017 đã tăng lên đến 14,5 tỷ USD. Các liên doanh giữa Nga và các quốc gia tại đây được mở rộng trên nhiều lĩnh vực như năng lượng, công nghiệp, cơ sở hạ tầng đường bộ, nông nghiệp và các ngành công nghiệp khác.

Về phần mình, Bộ trưởng Ngoại thương và Đầu tư nước ngoài của Cuba (MINCEX), Rodrigo Malmierca Díaz, gọi Nga là đối tác chiến lược. Theo ông, kim ngạch thương mại giữa Nga và Cuba năm ngoái tăng 17% và lên tới 300 triệu USD.

Người đứng đầu MINCEX nhấn mạnh, trong những năm gần đây, Cuba đã hoàn thành nghĩa vụ thanh toán khoản nợ 3,2 tỷ USD sau khi Nga đã xóa tổng nợ 32 tỷ USD vào năm 2013 - bất chấp sự phong tỏa kinh tế, thương mại và tài chính đến từ Mỹ.

Đổi lại việc trả nợ, Nga sẽ tìm kiếm lợi ích từ các bản hợp đồng hợp tác với Cuba.  Các công ty Nga sẽ tham gia vào hiện đại hóa ba nhà máy điện (dự án có giá trị 100 triệu USD), một nhà máy luyện kim ở Las Tunas (khoảng 60 triệu USD). Tờ Kommersant cho biết, Nga đã cho Cuba vay 50 triệu USD để mua xe bọc thép, trực thăng và các loại vũ khí khác.

Vladimir Davydov, giám đốc viện Nghiên cứu Mỹ Latinh thuộc viện Hàn lâm Khoa học Nga, nói với Pravda.Ru rằng, Chủ tịch Cuba tới Moscow để đánh giá các hợp tác giữa Nga và Cuba.

"Ở Cuba, vẫn còn những thế hệ lãnh đạo từ nhiều thập kỷ trước. Chúng tôi đang cố gắng hiểu những gì họ muốn", chuyên gia nói với Pravda.Ru.

"Cuba đã đạt được thành công lớn trong việc sản xuất thuốc điều trị các bệnh nguy hiểm như viêm gan, tiểu đường, ung thư. Cuba có thể cung cấp các loại thuốc này cho Nga với giá cạnh tranh. Cuba là trung tâm du lịch, y tế, và điều này rất quan trọng đối với chúng tôi. Ngoài ra, Cuba có thể là nguồn cung cấp trái cây lớn cho Nga”, Vladimir Davydov nói trong một cuộc phỏng vấn với Pravda.Ru.

Theo ông, Cuba có tầm quan trọng chiến lược đối với khu vực vì đất nước này nằm ở ngã tư giao giữa nhiều tuyến đường biển và hàng không. Hãng hàng không Aeroflot của Nga trong lúc phát triển mạng lưới tại châu Mỹ Latinh, có thể tin cậy vào các sân bay của Cuba để hạ cánh và bảo trì.

"Nga đang tìm kiếm các cơ chế để quảng bá hàng hóa, ưu đãi tài chính và bảo hiểm. Đây là các điểm yếu mà chúng tôi đang muốn khắc phục", chuyên gia Vladimir Davydov nói với Pravda.Ru.

Mở căn cứ quân sự ở Cuba?

Mặc dù Phó Thủ tướng Yury Borisov phủ nhận việc Nga tìm kiếm lợi ích địa chính trị từ Cuba, nhưng cần phải thừa nhận rằng đây là một thực tế khó có thể không nhắc đến, theo Pravda.

Nếu Cuba mua vũ khí và thiết bị quân sự từ Nga, những hệ thống đó sẽ cần phải được duy trì và bảo dưỡng sau đó. Điều này khiến tờ Pravda dự đoán rằng, chuyến thăm của Chủ tịch Cuba có thể sẽ bao gồm các thảo luận thiết lập một căn cứ quân sự Nga ở nước này.

Trước đó, Chủ tịch ủy ban quốc phòng Hạ viện Nga Vladimir Shamanov từng tuyên bố, Moscow có thể phản ứng lại với việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) bằng việc mở lại căn cứ quân sự ở Cuba.

“Chính quyền Cuba sẽ cho Nga xây dựng căn cứ trở lại. Đây là vấn đề mang tính chính trị hơn là quốc phòng. Điều này có thể sẽ được đề cập khi Chủ tịch Cuba đến thăm Nga vào đầu tháng 11. Cuba có lợi ích quốc gia riêng nhưng đang bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt của Mỹ”, ông Shamanov nhận định.

Tuy nhiên, Chủ tịch ủy ban quốc phòng Hạ viện Nga cho rằng, điều này có thể dẫn đến cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba lần thứ 2.

Khủng hoảng tên lửa Cuba đã từng là thời điểm Mỹ và Liên Xô đứng trước miệng hố của một cuộc xung đột hạt nhân nguy hiểm nhất trong thời kì Chiến tranh Lạnh. Khi đó, Moscow đã triển khai tên lửa hành trình hạt nhân đến Cuba nhằm đáp trả lại việc Mỹ đưa tên lửa triển khai trước ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Về việc thiết lập lại căn cứ quân sự ở Cuba, điều này đã được nhiều nhà phân tích của Nga thảo luận trong vài năm qua. Tuy nhiên, chưa có một thông tin chính thức nào khẳng định Điện Kremlin thực sự nghiêm túc với ý định này.

Hồi mùa hè năm 2014, Bộ trưởng Quốc phòng Nga cho biết nước này sẽ khôi phục hoạt động tại các căn cứ quân sự cũ trên toàn thế giới - bên cạnh thiết lập thêm ở một số địa điểm mới, từ Singapore đến Argentina.

Tuy nhiên, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã phủ nhận việc Moscow đang cố gắng xây dựng lại căn cứ quân sự tại Cuba trong chuyến thăm chính thức Havana. Ông cũng khẳng định rằng, Nga vẫn đáp ứng được nhu cầu về quốc phòng ngay cả khi không có căn cứ này.

Các chuyên gia phân tích cũng tin rằng, việc Nga mở lại các căn cứ quân sự cũ cũng không mang lại nhiều giá trị chiến lược.