Các nhà lập pháp Bulgaria đã chính thức nhất trí chấm dứt quyền miễn trừ của nước này đối với các lệnh trừng phạt của EU liên quan đến dầu Nga sớm hơn so với quy định. Theo đó, dầu Nga sẽ bị “cấm cửa” ở Bulgaria từ tháng 3 thay vì tháng 10 năm sau.
Điều này khiến gã khổng lồ năng lượng Lukoil cũng phải tăng tốc tìm kiếm nguồn nhiên liệu thay thế dầu Nga cho nhà máy lọc dầu của mình ở Bulgaria, hoặc quyết định bán nhà máy lọc dầu lớn nhất ở Đông Nam Âu này đi.
Quốc hội Bulgaria hôm 18/12 đã thông qua việc chấm dứt quyền miễn trừ, vốn được thiết kế để giúp Sofia có thể tiếp tục nhập khẩu dầu thô của Nga trong giai đoạn chuyển tiếp kể từ khi Moscow phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine cho đến cuối năm 2024.
Theo thời hạn mới, Bulgaria sẽ chấm dứt nhập khẩu dầu Nga từ ngày 1/3 thay vì 31/10/2024 với lý do quyền miễn trừ có thể được sử dụng để Nga “né” lệnh trừng phạt.
Theo quyết định mới nhất của Quốc hội Bulgaria, Lukoil phải chấm dứt sử dụng dầu thô Nga cho nhà máy lọc dầu của mình sớm hơn dự kiến rất nhiều. Ảnh: Shutterstock
Động thái này là bước ngoặt mới nhất trong mối quan hệ ngày càng căng thẳng của quốc gia vùng Balkan này với các công ty năng lượng Nga, sau nhiều năm gần như phụ thuộc hoàn toàn.
Lukoil cho biết hồi đầu tháng này rằng họ đang xem xét việc bán hoạt động kinh doanh ở Bulgaria, bao gồm nhà máy lọc dầu Neftohim trên bờ Biển Đen, 9 kho chứa dầu và 220 trạm xăng. Gã khổng lồ năng lượng Nga cáo buộc chính quyền Sofia áp dụng “luật phân biệt đối xử và các quyết định chính trị thiên vị, không công bằng khác đối với nhà máy lọc dầu”.
Hồi tháng 9 năm nay, các nhà lập pháp Bulgaria đã cắt giảm thời gian miễn trừ nhập khẩu từ 31/12 xuống thành 31/10 năm sau, mặc dù Lukoil có trụ sở tại Moscow đã đàm phán kế hoạch chuyển dần sang sử dụng các nguồn năng lượng không phải của Nga cho nhà máy lọc dầu Neftohim sau khi mất hợp đồng thuê cảng ở Bulgaria.
Hồi tháng 10 năm nay, Bulgaria đã áp thuế đối với việc vận chuyển khí đốt qua đường ống của Nga qua lãnh thổ nước này, làm dấy lên lo ngại về giá cả và nguồn cung trên toàn khu vực. Tuy nhiên khoản thuế trên cũng đã bị thu hồi hôm 18/12.
Trong nhiều năm, Bulgaria – một quốc gia thành viên EU và NATO có mối quan hệ lịch sử và kinh tế chặt chẽ với Moscow – cũng gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Nga về nguồn cung khí đốt tự nhiên, cho đến khi nguồn cung này bị cắt đứt sau cuộc chiến ở Ukraine vì Sofia từ chối đáp ứng yêu cầu thanh toán bằng đồng Rúp mà Tổng thống Nga Putin đặt ra.
Neftohim của Lukoil Nga là nhà máy lọc dầu lớn nhất Đông Nam Âu. Đồ họa: Bloomberg
Những sửa đổi pháp lý vẫn để lại cơ hội cho Lukoil kiếm thêm hàng trăm triệu USD doanh thu từ hoạt động kinh doanh tại Bulgaria bất chấp việc ngừng nhập khẩu. Các nhà lập pháp đã hạn chế xuất khẩu tất cả các sản phẩm lọc dầu có nguồn gốc từ dầu thô của Nga, bắt đầu từ tháng 1, nhưng cho phép ngoại lệ đối với nhiên liệu có chỉ số octan thấp được sản xuất bằng dầu đã được nhập khẩu cho đến ngày đó.
Xuất khẩu dầu thô của Nga đến Bulgaria từ cảng Novorossiysk ở Biển Đen đã tăng lên khoảng 140.000 thùng/ngày trong tháng 8 và tháng 9, tăng hơn gấp đôi so với mức được thấy trong tháng 4 và tháng 5.
Theo phóng sự điều tra do Politico EU thực hiện và công bố hồi đầu tháng này, nhờ quyền miễn trừ khỏi các lệnh trừng phạt của khối, Bulgaria đã nhập khẩu dầu Nga với giá vượt quá mức giới hạn mà G7 và EU đặt ra, trong giai đoạn từ tháng 8 đến tháng 10, mang lại 430 triệu Euro tiền thuế trực tiếp cho Điện Kremlin.
Theo đó, ngay sau phóng sự này, Quốc hội Bulgaria đã thực hiện bước đầu tiên hướng tới việc chấm dứt quyền miễn trừ này. Tuy nhiên, Lukoil vẫn là nhà cung cấp chính cho các nhà bán lẻ nhiên liệu địa phương, đồng thời là chủ sở hữu cơ sở hạ tầng chính vận chuyển dầu qua quốc gia vùng Balkan.
Bất kỳ thỏa thuận nào về việc bán nhà máy lọc dầu Neftohim của Lukoil sẽ cần nhận được sự chấp thuận của Quốc hội Bulgaria, ông Kiril Petkov, cựu Thủ tướng Bulgaria và hiện là lãnh đạo một trong những đảng cầm quyền ở Bulgaria, cho biết vào tuần trước.
Minh Đức (Theo Bloomberg, Politico EU)
