Ngôi đền linh thiêng trăm tuổi
Nằm cách trung tâm TP.Vinh tầm 15km, đền làng Hiếu ở phường biển Nghi Hải, TX.Cửa Lò, tỉnh Nghệ An không chỉ được nhân dân trong vùng tôn thờ, mà còn là địa điểm thu hút khách phương xa về ghé thăm.
Đền làng Hiếu có bề dày lịch sử hơn 300 năm, được sắc phong của vua Lê Hiến Tông, niên hiệu Cảnh Hưng. Cho đến nay, đền vẫn còn lưu giữ được 6 đạo sắc phong, nhiều đồ tế khí, tượng pháp xưa.
Đền làng Hiếu tại phường Nghi Hải, TX.Cửa Lò trải qua gần 300 năm lịch sử.
Theo thần tích kể lại, vào năm Nhâm Dần 1782, vùng đất Cửa Hội xuất hiện bệnh dịch tả hoành hành, các thầy lang trong vùng đều bó tay, bất lực trước bệnh dịch. Rất đông người dân vô tội đã chết, những người còn lại lập đàn kêu trời. Khi đó, bỗng có một vị thầy lang đi qua, cứu chữa cho nhân dân một cách thần kỳ.
Sau khi bệnh dịch được dập tắt, người này cũng biến mất không để lại danh tính. Tuy nhiên, nhằm tưởng nhớ công lao to lớn của vị ân nhân này, nhân dân đã tôn ngài làm bản cảnh Thành Hoàng và dựng đền làng Hiếu để thờ phụng.
Người dân đến dâng hương vào ngày rằm.
Trải qua nhiều biến cố lịch sử, đặc biệt là thời kỳ chiến tranh, đền làng Hiếu đã bị hủy hoại khá nhiều. Đến năm 2012, đền mới được chính quyền cùng người dân góp công, góp sức phục hồi. Đặc biệt là phong cách cổ kính của truyền thống của đền được chú ý lưu giữ. Trong đó, Hiện, đền thờ Tam thế Phật, Cao Sơn Cao Các, Đức Thánh Mẫu, Sát Hải Đại Vương Hoàng Tá Thốn.
Ông Võ Văn Hạ (SN 1946), người trông coi đền làng Hiếu trong suốt hai mươi năm cho biết, ngôi đền này rất linh thiêng.
Truyền thuyết về lăng mộ cá Ông
Điều đặc biệt của ngôi đền này so với các ngôi đền khác trên cả nước, kích thích sự hiếu kì của người dân đó chính là khu lăng mộ thờ gần 100 xương cốt vị Thần Ngư (Cá voi). Với văn hoá vùng sông nước Cửa Lò, truyền thuyết về đấng thần linh tối cao này luôn được các thế hệ con cháu tiếp nối truyền lại.
Khu lăng mộ thờ cá ông trong đền làng Hiếu.
Truyền thuyết kể rằng, ngày trước có một nhà giàu ở trấn Nghệ An, làm nghề lái buôn, hay làm việc thiện. Ông thường cho thuyền từ Cửa Hội đi vào trong Nam, ngoài Bắc chở hàng về bán lấy tiền cứu người nghèo.
Một hôm, thuyền đang giương buồm quay về Cửa Hội thì tên vừa được thuê chèo thuyền mới lộ bộ mặt thật là tay trộm cướp, nhân đêm tối đã đẩy ông chủ xuống biển. Người lái buôn chìm nổi trong làn sóng dữ thì đụng một con cá lớn, liền bám vào. Cá liền giương vây bơi nhanh như tên bắn.
Đến nửa đêm, cá nghiêng mình thả người lái buôn xuống biển Cửa Hội. Người lái buôn cúi đầu tạ ơn cá, rồi tìm đường về... Sau đó, người lái buôn dựng nhà nơi Cửa Hội và thường vớt xác “cá ông” trôi dạt vào bờ để chôn cất, thờ cúng cẩn thận.
Ngư dân phát hiện xác cá voi thường tổ chức mai táng trọng thể.
Ông Hoàng Văn Lợi (50 tuổi), cán bộ Ban quản lý di tích đền làng Hiếu cho biết: “Mỗi khi xảy trận bão tố, thuyền lênh đênh trên biển cả thì cá Ông cặp vào thuyền và dẫn dắt thuyền đi vào bờ một cách an toàn, cho nên dân tình người ta ngưỡng mộ và có lòng kính trọng, nhân dân vận động mọi đóng góp tiền bạc để lập thành bàn thờ cá Ông”.
Từ đó, mỗi khi cá Ông trôi vào, dựa vào kích thước của “thần” mà người dân sẽ nhận biết “vị” nào cá Ông, “vị” nào thần Cô, thần Cậu. Tục lệ của ngư dân đi biển, người nào phát hiện thấy “thần” đầu tiên thì người đó có bổn phận chôn cất và để tang ông như để tang chính cha mẹ mình.
Toàn bộ những nghi lễ liên quan đều phải được thực hiện dưới quy mô của làng vạn. Cuối cùng, sau khi làm lễ chôn cất, ngư dân sẽ để tang cá ông 3 năm. Sau thời gian trên, mọi người sẽ làm lễ cất mồ, mang hài cốt ông về đền làng Hiếu thờ phụng.
Hàng năm, những gia đình thờ cá ông phải tổ chức làm giỗ, trước ngày giỗ phải đến đền thắp hương, khấn mời như người trong gia đình. “Ngư dân ở đây quan niệm, tuyệt đối không săn bắt và ăn thịt cá voi. Mỗi lần gặp cá voi mắc cạn đều ra sức cứu giúp và đưa cá ra biển. Khi cá đã ra biển, ngư dân còn tung gạo, muối xuống để cá voi có lương thực trở về biển an toàn”, ông Lợi cho biết thêm.
Còn khi gặp cá voi chết và dạt vào bờ, người dân nơi đây xem đó là điềm lành, là phúc đến, bởi mảnh đất này được thần cá chọn làm nơi yên nghỉ, được thần cá tin tưởng phó thác việc an táng.
Anh Nguyễn Hữu Hoa, khối Tân Nho, phường Nghi Hải cho biết: “Cách đây 3 năm, tôi đi biển thì phát hiện xác cá voi trôi dạt gần lạch biển Cửa Hội nên đã trục vớt đưa về đền làm lễ mai táng theo phong tục. Vì vậy mấy năm nay dù mưa bão nhiều nhưng tính mạng vẫn được an toàn”.
Hàng năm người dân tổ chức lễ hội đền làng Hiếu thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham gia. (ảnh tư liệu)
Để thể hiện lòng tôn kính đối với cá ông và các vị thần linh, cứ 2 năm một lần vào ngày 15/3 âm lịch, nhân dân phường Nghi Hải lại tổ chức lễ hội Cầu Ngư. Mục đích là cầu cho mưa thuận gió hòa, người dân bình yêu trở về, đánh bắt được nhiều tôm cá.
Đây là dịp để bà con động viên nhau bám biển, giúp người dân đoàn kết, gần gũi, xây dựng nét văn hóa đặc sắc. Hầu hết, các thuyền chài làng đều tham gia vào lễ rước và trên mỗi thuyền đặt trang trọng đồ lễ cúng hứng ra biển khơi.
Lễ hội cầu Ngư chính là một điểm nhấn quan trọng, là tín ngưỡng tâm linh của ngư dân vùng biển, tạo nên một nét văn hóa độc đáo nó mang đặc trưng riêng của vùng miền phường Nghi Hải – TX Cửa Lò. Lễ hội này còn thể hiện ý thức uống nước nhớ nguồn, tưởng nhớ công đức các vị tiên hiền có công lập đền, dựng nghề của người dân.
Minh Tú – Công Dũng
