Siết chặt quản lý vàng miếng có mang lại hiệu quả cao?

Không ít trong số  này đang nhăm nhe tìm cách "lách luật". Điều này dẫn tới nguy cơ thị trường vàng chui sẽ có cơ hội “lách” nếu không có biện pháp mạnh.

Khó tránh tình trạng “lách luật”

Trong những ngày qua, thị trường vàng đã thu hút sự chú ý của dư luận khi quy định siết chặt kinh doanh vàng miếng của Chính phủ có hiệu lực. Theo thông tin chúng tôi nắm được, các doanh nghiệp được phép kinh doanh vàng phải hội đủ các yếu tố như vốn điều lệ từ 100 tỉ đồng trở lên, với 2 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực mua bán vàng. Ngoài ra, các doanh nghiệp phải đã nộp từ 500 triệu đồng tiền thuế trở lên, có mạng lưới bán hàng từ 3 tỉnh, thành phố trực thuộc TW trở lên mới nằm trong diện "mở cửa".

Nếu dựa vào ba tiêu chí trên, một lượng lớn các doanh nghiệp và hiệu vàng hiện nay sẽ không được phép kinh doanh vàng miếng. Số liệu thống kê cho thấy, trong tổng số 8.500 doanh nghiệp kinh doanh vàng hiện nay chỉ có 2.200 doanh nghiệp hội đủ các điều kiện cần thiết. Đây là chủ trương siết chặt quản lý thị trường vàng để xóa bỏ tình trạng "vàng hóa" nền kinh tế và hạn chế tình trạng đầu cơ làm giá. Phấn đấu theo chủ trương "nền kinh tế giữ tiền, Nhà nước giữ vàng". Khi thị trường vàng ổn định Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ trình Chính phủ đề án huy động vàng trong dân để phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đa phần nhiều chuyên gia kinh tế ủng hộ chủ trương này. Tuy nhiêu với những chủ của hàng kinh doanh nhỏ lẻ, họ tỏ ra tương đối bất bình. Vì họ cho rằng, quy định này đã ảnh hưởng tới công việc kinh doanh và mất đi một lượng khách hàng quen thuộc lâu nay. Trao đổi với chúng tôi, các hộ kinh doanh vàng nhỏ lẻ đã thẳng thắn nêu ra những  trăn trở của mình. Theo bà Hoa, một chủ hiệu vàng nằm trên đường Trần Duy Hưng, Hà Nội, từ trước đến nay, việc kinh doanh vàng đã thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật và hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế. Giờ bị cấm kinh doanh vàng miếng là sự đối xử thiếu bình đẳng so với các doanh nghiệp khác. Nếu hộ cá thể không kinh doanh, các công ty trang sức như PNJ, SJC... nghiễm nhiên được lợi.

Giao dịch vàng của người dân.

Trước thực trạng nhiều hộ kinh doanh vàng nhỏ lẻ bị tước quyền kinh doanh vàng miếng, nhiều người tỏ ra lo lắng sẽ nảy sinh tình trạng "bán chui", "lách luật" để duy trì hoạt động của mình. Theo anh Hùng, một người có thâm niêm kinh doanh vàng cho rằng, Nhà nước cấm về mặt hình thức các cửa hàng kinh doanh nhỏ lẻ sẽ không dám trưng vàng và mua bán công khai. Nhưng điều này không có nghĩa họ ngừng mua bán. "Giống như câu chuyện mua bán ngoại tệ lâu nay vậy", anh Hùng nhấn mạnh.

Theo lập luận của anh Hùng, "có cầu ắt có cung". Việc xuất hiện thị trường ngầm để mua và bán vàng miếng dù là vàng SJC hay là vàng miếng kiểu trang sức đến tận tay người dân có nhu cầu là điều dễ dàng dự báo được. Anh Hùng đưa ví dụ: "Người ta đúc nhẫn cỡ lớn tương đương trọng lượng của vàng miếng thử hỏi dựa vào cơ sở nào để bắt họ". Ở các vùng quê hiện nay việc giao dịch chủ yếu dựa trên chữ tín nên sự tồn tại của thị trường ngầm sẽ hoạt động một cách bền vững, song hành với các đơn vị kinh doanh chính thống.

Đồng quan điểm với anh Hùng, nhiều người sành sỏi trong kinh doanh vàng thổ lộ cho chúng tôi rằng, đặc thù kinh doanh vàng, chữ tín rất quan trọng. Việc mua bán nhất quán, chênh lệch giá không cao ắt người dân vẫn tìm đến cửa hàng quen nên việc "lách luật" có điều kiện để tồn tại. Trước những ý kiến có vẻ "nghiêm trọng" này, nhiều người dư đoán về nguy cơ hoạt động buôn lậu vàng bùng phát. Bên cạnh đó, việc thu hẹp hoạt động kinh doanh vàng miếng nếu không được kiểm soát tốt rất có thể tạo kẽ hở cho vàng nhẫn, vàng thỏi và các loại thay thế vàng miếng bùng phát.

Lắng nghe tâm nguyện của người dân

Trước những lo lắng về việc nở rộ dịch vụ chui trong việc kinh doanh vàng bạc trong thời gian sắp tới, nhiều chuyên gia kinh tế tỏ ra lo ngại trước nguy cơ có thể diễn ra kiểu thị trường vàng "chợ đen". Cơ sở để nhiều người đặt ra viễn cảnh xấu trên chính là giá vàng SJC  luôn chênh lệch cao so với giá thế giới. Trong khi đó, vàng miếng, vàng nhẫn, vàng nguyên liệu có giá mềm hơn. Nếu điều này xảy ra thì việc quản lý vàng miếng đã khó nhưng quản lý gần chục ngàn điểm kinh doanh vàng trang sức lại càng khó hơn.

Trước dấu hiệu có thể hình thành nên thị trường vàng "chui", PV đã có cuộc trao đổi với tiến sĩ kinh tế Lê Đăng Doanh, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương. Nói về vấn đề này, tiến sĩ Doanh cho rằng, từ chỗ người kinh doanh vàng được tự do kinh doanh vàng miếng nay bị siết chặt, nhiều doanh nghiệp không có quyền nên dẫn tới phản ứng tìm cách lách luật là không tránh khỏi. Sở dĩ Nhà nước siết chặt công tác kinh doanh vàng miếng, bắt nguồn từ việc một thời để thị trường vàng phát triển tự do và để lại hệ quả "vàng hoá nền kinh tế". Người dân sử dụng vàng trong việc giao dịch như một thứ tiền tệ ảnh hưởng không tốt đến nền kinh tế. Quyết định điều chỉnh, siết chặt quản lý thị trường vàng mục đích hạn chế tình trạng trên.

Tiến sĩ Doanh cũng tỏ ra thông cảm với các hộ kinh doanh "bỗng dưng bị cắt phép". Ông Doanh cho rằng, phía cơ quan chức năng phải tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng từ phía những doanh nghiệp không được phép kinh doanh vàng miếng. Bởi vì, bản thân người kinh doanh, việc duy trì hoạt động là vấn đề sống còn. Đột ngột bị cấm không khỏi nảy sinh tâm lý hụt hẫng, thậm chí không ít sẽ nảy sinh tư tưởng "đối phó" bằng nhiều cách khác nhau.

Bàn về vấn đề này, một chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, đối phó từ phía doanh nghiệp và người dân trước bất kỳ chính sách nào của Nhà nước là một phản ứng không tránh khỏi. Đây là hiện tượng có tính phổ biến, không chỉ ở nước ta mà ở nhiều nước tiên tiến trên thế giới. Như việc để tránh nộp thuế thu nhập cá nhân, nhiều tỉ phú đã sẵn sàng chuyển quốc tịch sang một nước khác nộp thuế ít hơn.

Về nguy cơ xuất hiện thị trường vàng chui trong thời gian tới, nhiều chuyên gia kinh tế khẳng định, đó là nguy cơ có thật. Ông Doanh nhận định rằng, tình trạng buôn vàng lậu, sản xuất vàng nhẫn cỡ to mà hình thức không khác gì vàng miếng sẽ xảy ra. Điều này, bản thân cơ quan ban hành chính sách phải lường trước để có cách "điều trị". Cũng liên quan đến vấn đề này, ông Lưu Quang Điền, phó tổng giám đốc Công ty CP Vàng bạc đá quý SJC Hà Nội cũng cho rằng, việc siết chặt các tiêu chí để kinh doanh vàng miếng mục đích để kiểm soát chặt chẽ hơn thị trường vàng nhưng khó tránh khỏi phản ứng từ phía người dân. Đây thuộc về trách nhiệm của phía cơ quan quản lý. 

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, để siết chặt quản lý và đem lại tính hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực vàng từ trong dân đang là một thách thức lớn đối với các nhà quản lý hiện nay. Nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, TS. Cao Sỹ Kiêm cho rằng, hiện nay số lượng vàng trong dân có khoảng 400.000 - 500.000 tấn. Đây là một con số rất lớn. Nếu huy động được đây sẽ là nguồn vốn để đầu tư sản xuất kinh doanh. Ông Kiêm cũng cho rằng, cần có nhiều hình thức phối hợp như mở sàn vàng có sự quản lý để người dân giao dịch, mua bán... nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân.

Đánh giá về hiệu quả của chính sách này đối với công tác quản lý vàng hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng, nó còn phụ thuộc vào hiệu quả của việc chống buôn bán vàng lậu, giá vàng trong nước liệu có  tiệm cận được vàng thế giới và có thực huy động vàng được ở trong dân hay không. Vì vậy đến thời điểm này chưa thể khẳng định chắc chắn hiệu quả mà nó mang lại trong việc chống lại hiện tượng vàng hoá nền kinh tế hay không.   

Trinh Phúc - Hà Khê