Phát hiện hang xương hóa thạch khổng lồ
Đường vào hang Ma Mút vô cùng khó khăn, trắc trở. Vào mùa mưa, nước sông Chảy dâng lên, ngập đến cửa hang Ma Mút, muốn vào được hang phải đi bằng xuồng máy. Ông Thạch Văn Quang - người lái đò trên dòng sông Chảy đưa tôi sang đến bờ bên kia của dòng sông, rồi đi qua một cánh đồng rộng mênh mông, mất gần một tiếng đồng hồ mới vào đến hang Ma Mút.
Hang Ma Mút rộng, sâu hun hút và độc đáo nhất xã Tân Lập. Trong hang có rất nhiều hốc đá và chằng chịt lối ra vào. Mặc dù hang có những dấu vết đào bới khắp nơi nhưng vẫn không che đi vẻ đẹp cổ kính của những chuỗi nhũ đá rũ xuống. Vùng đất Lục Yên được tạo hóa ưu đãi cho màu đá lung linh, huyền ảo, có giá trị cao. Chính vì vậy, trong quá trình hình thành địa chất, thiên nhiên đã kiến tạo hang động lộng lẫy, nhiều gam màu riêng biệt. Trên những vách động, tôi quan sát thấy vẫn còn lưu giữ nhiều dòng chữ cổ. Một số người cho rằng, nếu lý giải được những dòng chữ ấy thì chắc chắn sẽ hiểu được những bí ẩn của hang xương hóa thạch khổng lồ này.
Hang xương hóa thạch đã được khai quật.
Ông Lý Quang Ngọc (82 tuổi, thôn Xiêng I, xã Tân Lập, Lục Yên, Yên Bái) là người nắm rõ về hang xương hóa thạch khổng lồ. Ông Ngọc lý giải về tên gọi của hang Ma Mút: Vì hang có rất nhiều xương hóa thạch khổng lồ, có người còn phát hiện có xương voi Ma Mút nên gọi đó là hang Ma Mút. Trước đây, xã Tân Lập có tên gọi khác là xã Đồng Tâm, toàn khu vực này vẫn còn hoang sơ. Con sông Chảy cuồn cuộn uốn lượn qua các dãy núi đá, bám sát vào tận cửa hang Ma Mút. Trải qua thời gian lâu dài, sông Chảy đã xoáy mòn hang theo hướng khác.
Dân làng cho biết, có một nhóm người trong xã đi đào đá quý đã vô tình phát hiện kho xương ở hang Ma Mút. Ông Ngọc kể lại: "Thấy nhiều người đào được đá quý nên dân làng cũng rủ nhau lên núi. Trong một lần đào đá ở dãy núi bên cạnh dòng sông Chảy, họ đã phát hiện rất nhiều xương ở hang Ma Mút, trong đó có xương người và xương động vật. Dân làng chưa bao giờ nhìn thấy số lượng xương khổng lồ như ở hang Ma Mút". Nhóm người này trở về báo với làng, các cụ già đã đến tận nơi để tìm hiểu về hang xương khổng lồ này. Nhiều người tìm thấy những bộ xương hóa thạch còn lấy về làm vật trưng bày trong nhà hoặc để làm quà tặng.
Từ khi phát hiện hang xương, có rất nhiều lời đồn thổi huyễn hoặc về nó. Có người bảo đây là hang xương của người và động vật thời tiền sử, có người lại cho rằng, đó là xương của dân làng đã chết vì dịch bệnh. Có thể trong lần đại dịch đó, có nhiều người chết nên dân làng đưa vào hang để cách ly nhưng vì không qua khỏi nên họ đã chết và bị chôn tập thể tại hang.
Kho vũ khí bí mật?
Lần tìm về những bí ẩn xung quanh hang Ma Mút, chúng tôi còn biết được những thông tin thú vị về kho vũ khí bí mật trong hang xương này. Trong những năm 1945 - 1946 của thế kỷ trước, hang Ma Mút được chọn làm căn cứ bí mật quân sự. Đây là nơi có địa thế hiểm trở, với nhiều dãy núi cao, cửa hang nằm cạnh bờ suối, rất phù hợp cho chiến dịch đánh nhanh, đánh gọn, đánh du kích hoặc thoát thân bằng đường thủy khi bị phát hiện. Mặt khác, hang Ma Mút có tầng bề mặt núi đá kiên cố, có thể tránh được sức mạnh công phá của bom đạn.
Trong những năm kháng chiến ác liệt, hang Ma Mút còn được dùng làm kho cất giữ vũ khí đạn dược bí mật. Lượng vũ khí được vận chuyển bí mật đến hang nhiều nhất là súng và thuốc nổ. Ông Ngọc tiết lộ, lượng vũ khí, đạn dược, thuốc nổ được chất thành từng đống khổng lồ, kín hang. Số lượng vũ khí này đã được huy động vận chuyển bí mật trong những trận đánh lớn.
Ông Ngọc cho rằng, hang Ma Mút còn có cả xương của những chiến sĩ. Trong những trận chiến đấu khốc liệt, nhiều chiến sĩ bị thương đã được đưa về chữa trị trong hang khổng lồ này. Đã có nhiều người được cứu sống, nhưng cũng có những trường hợp bị thương quá nặng và không thể qua khỏi. Xác các chiến sĩ được chôn tại hang...
Vẻ đẹp kỳ vĩ của hang Ma Mút.
Giải mã bí ẩn hang Ma Mút
Ông Ngọc cho rằng, phát hiện về hang xương quý giá này đã lan truyền ra nước ngoài. Sau đó, có một đoàn nhà khoa học khảo cổ người Đức đã đến để nghiên cứu về hang xương hóa thạch khổng lồ này.
Ngày đó, ông Ngọc làm chủ tịch xã Đồng Tâm (nay là xã Tân Lập), chính ông cũng tham gia dẫn đoàn người đi khai quật ở hang Ma Mút. Ông kể lại: "Nghe tin dân làng chúng tôi phát hiện hang xương hóa thạch khổng lồ, có một đoàn khảo cổ học người Đức đến để xin mang về nước nghiên cứu. Đó là năm 1963, một đoàn cán bộ huyện Lục Yên cùng đoàn khảo cổ đến xã để tìm hiểu về hang xương khổng lồ. Họ đem theo rất nhiều đồ phục vụ cho việc khai quật. Thấy các anh trên huyện bảo, việc khai quật chủ yếu để phục vụ cho công việc nghiên cứu nên chúng tôi hết sức giúp đỡ".
Đoàn khảo cổ cẩn thận gom hết đống xương khổng lồ trong hang Ma Mút. Họ đục hang đá để lấy những viên đá hóa thạch, họ còn khoét từng vách hầm để tìm xương. Đoàn khảo cổ khai quật cả đá hóa thạch, xương hóa thạch và các mảnh xương vụn. Họ tỉ mẩn nhặt từng mẩu xương nhỏ, xếp ngay ngắn vào từng hộp đựng xương. Xương nhiều đến nỗi đoàn dân quân của xã phải giúp khiêng sang bên đường mới chất lên xe ô tô, trung bình mỗi ngày đoàn này khai thác được đầy một xe xương. Cuộc khai quật kéo dài cả tuần. Sau khi hang xương khổng lồ bị lấy đi, nhiều người nghi ngờ về hang xương, có người bảo, đoàn khoa học Đức đã lấy đi đá hóa thạch và xương hóa thạch có giá trị?
Tuy nhiên, ông Ngọc lại cho rằng, đoàn khảo cổ người Đức đã phát hiện di chỉ khảo cổ học quý giá ở xã Tân Lập. Di chỉ được phát hiện năm 1963 và qua ba lần khảo sát, phát hiện nhiều hiện vật là hóa thạch của động vật như: Tê giác, lợn lòi, hươu, voi, khỉ vượn có niên đại hậu kỳ Cách Tân. Di chỉ cho thấy những bộ xương là người hiện đại (Homosapien), có niên đại từ 8 vạn đến 14 vạn năm trước. Đó là dấu tích của người Việt cổ, xương cốt động vật hóa thạch cách đây 10 vạn năm, cùng với những công cụ bằng đá, bằng đồng thau. Ngoài ra, đoàn khảo cổ còn tìm thấy nhiều hiện vật có giá trị cho công tác nghiên cứu khoa học.
Ông Hoàng Liên Hiệp, chủ tịch UBND xã Tân Lập cho hay: "Hang Ma Mút là hang động đẹp ở Tân Lập. Được biết, trước đây, có người phát hiện xương người và xương động vật. Tuy nhiên, tôi cũng không nắm rõ số lượng là bao nhiêu. Tôi cũng nghe nói có một đoàn nhà khoa học khảo cổ người Đức đến khai quật hang xương Ma Mút để phục vụ công tác nghiên cứu".
Phát hiện nhiều di chỉ về người Việt cổ ở Yên Bái Yên Bái là một điểm sinh tụ của người Việt cổ, có nền văn hóa nhân bản, thể hiện ở những di vật, di chỉ phát hiện ở hang Hùm (Lục Yên), công cụ bằng đá ở Thẩm Thoóng (Văn Chấn), thạp đồng Đào Thịnh, Hợp Minh (Trấn Yên), trống đồng Minh Xuân (Lục Yên). Nhiều di khảo cổ được phát hiện như đền, tháp, khu di tích lịch sử. Có thể hang Ma Mút cũng là nơi ghi dấu lại những dấu tích của người Việt cổ (?) |
Hoàng Thế Tào