Iran không muốn đối thoại với Mỹ.
Dựa cả vào Nga
Giữa lúc căng thẳng bùng nổ như hiện tại, đối thoại với chính quyền Donald Trump không phải là giải pháp nằm trong chương trình nghị sự của Iran, theo Al-Monitor.
Thay vào đó, quốc gia này đang thực hiện chính sách kháng cự bằng cách tập trung vào cải thiện nền kinh tế và huy động sự ủng hộ của công chúng.
Song song với điều đó, Tehran tham gia vào các hoạt động ngoại giao tích cực để thúc đẩy thương mại và phá vỡ các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Là một phần trong nỗ lực ngoại giao lớn chưa từng có, Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif gần đây đã đến thăm Nga, Turkmenistan, Nhật Bản, Ấn Độ và Trung Quốc.
Hai quốc gia ở cuối danh sách – vốn là những khách hàng sử dụng dầu hàng đầu của Iran - đã chứng minh rằng họ cũng sẽ tuân thủ các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ngay cả khi Trung Quốc thể hiện sự phản đối tương đối với áp lực của Mỹ, quốc gia này dường như vẫn chưa đủ tin cậy để Iran hoàn toàn tin tưởng.
Do đó, Nga vẫn là lựa chọn cuối cùng để Tehran đặt hy vọng vào. Điều này cũng đúng trên thực tế khi Moscow là điểm đến đầu tiên trong chuyến công du ngoại giao gần đây của Ngoại trưởng Zarif.
Trong chuyến thăm ở Moscow, ông Zarif nói rằng Iran và Nga chưa bao giờ gần gũi như vậy trong vài thập kỷ qua và dành sự ngưỡng mộ với nước chủ nhà. Iran cho biết sẽ không bao giờ quên sự hỗ trợ của Nga trong nỗ lực cứu vãn thỏa thuận Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).
Trong quan điểm của các nhà phân tích, Lập trường này cho thấy một sự thay đổi nhỏ trong quan điểm của những người theo phe “cải cách” ở Iran đối với Nga.
Theo truyền thống chính trị Iran, các chính trị gia bảo thủ các quan chức quân sự hàng đầu của đất nước luôn luôn bảo vệ mối quan hệ chặt chẽ với Moscow như một chính sách mang tính chiến lược.
Đáng chú ý nhất trong số này là Ali Akbar Velayati, cố vấn cho nhà lãnh đạo tối cao về các vấn đề quốc tế, Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Ali Shamkhani và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Hossein Deh Afghanistan.
Ngược lại, nhóm “cải cách” được đại diện bởi một số nhân vật trong chính quyền Thủ tướng Rouhani, đã thể hiện sự miễn cưỡng đối với mối quan hệ sâu sắc hơn với Nga.
Chẳng hạn, sau khi Nga công khai việc sẵn sàng tăng sản lượng dầu thô để bù đắp cho xuất khẩu của Iran do lệnh trừng phạt của Mỹ, Bộ trưởng Dầu mỏ Bijan Zangeneh nói một cách gượng gạo, "Iran không có bạn và kẻ thù vĩnh viễn".
Phát biểu tích cực đối với Nga của Ngoại trưởng Zarif dường như cho thấy rằng áp lực của Mỹ đã tạo ra sự đồng thuận nhiều hơn đối với các phe nhóm chính trị của Iran về cách tiếp cận với Nga. Nhưng mức độ mà Iran có thể dựa vào Nga vẫn là vấn đề tranh luận sôi nổi.
Trong lập luận của Bộ trưởng Zangeneh, Nga không thể được coi là "người bạn lâu dài” vì những vấn đề khúc mắc với Iran trong quá khứ.
Dưới thời Tổng thống Dmitry Medvedev, Nga đã bỏ phiếu cho nhiều nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc chống lại Iran. Hệ thống phòng thủ tên lửa S-300 liên tục bị trì hoãn giao hàng hay việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân Bushehr bị chậm trễ.
Tuy nhiên, sự hợp tác chính trị gần đây giữa hai nước - thể hiện trong cuộc đàm phán Astana về cuộc khủng hoảng Syria - mở rộng thương mại song phương, chuyển giao hệ thống S-300 và các hoạt động quân sự chung ở Syria cũng như hoàn thành nhà máy điện hạt nhân Bushehr là dấu hiệu cho thấy có một nền tảng quan trọng cho sự hợp tác giữa Tehran và Moscow.
Vào thời điểm đang bị áp lực kinh tế của Mỹ đè nén, Iran thực sự cảm thấy sự bị thôi thúc cần phải thúc đẩy quan hệ mở rộng với Nga và thu hút thêm sự ủng hộ của Nga. Đó có lẽ là lý do Ngoại trưởng Zarif kêu gọi "các biện pháp cụ thể" từ Moscow và Bắc Kinh để cứu vãn JCPOA .
Nhưng liệu Nga có chấp nhận bất kỳ ý tưởng nào để hỗ trợ Iran hay không và làm thế nào để thực hiện điều đó?
Điều này phụ thuộc phần lớn vào đánh giá thực tế về yêu cầu của Iran cũng như năng lực của Nga. Nó cũng phụ thuộc vào định hướng chính sách đối ngoại của Nga.
Nga giúp được gì cho Iran?
Nga chỉ có thể hỗ trợ phần nào đó về mặt chính trị đối với Iran.
Nhu cầu cấp bách nhất của Iran hiện tại liên quan đến việc chống đỡ các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với xuất khẩu dầu mỏ và có quyền truy cập vào các khoản thu từ dầu mỏ.
Là một nhà sản xuất dầu lớn, Nga sẽ không cung cấp nhiều cho Iran về vấn đề này. Bằng chứng rõ ràng là không có thỏa thuận nào giữa Iran và Nga.
Mặc dù Nga đang cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình của Iran và cơ sở hạ tầng liên quan, thương mại song phương vẫn không tăng đáng kể và không có khả năng mở rộng trong ngắn hạn.
Thương mại song phương năm 2018 chỉ đứng ở mức 1,7 tỷ USD, 75% trong số đó được cấu thành từ xuất khẩu của Nga sang Iran. Điều mà Tehran rất cần là sự gia tăng xuất khẩu hơn là nhập khẩu.
Về mặt quân sự, Nga hoàn toàn không sẵn sàng tham gia một cuộc xung đột có thể xảy ra giữa Iran và Mỹ.
Mặc dù bày tỏ sẵn sàng mở rộng quan hệ quân sự và bán vũ khí cho Tehran, nhưng Moscow cũng đồng thời nhấn mạnh việc tuân thủ Nghị quyết 2231 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và sẽ chỉ dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí của Liên Hợp Quốc đối với Iran vào gần cuối năm 2020.
Tuy nhiên, khi nói đến hỗ trợ chính trị, có nhiều điều Iran có thể mong đợi từ Nga. Trong trường hợp có nghị quyết chống Iran do Mỹ dẫn đầu tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Iran có thể hy vọng vào sự phản đối của Nga.
Cách tiếp cận chống Mỹ tổng thể của Tehran cùng với các lợi ích địa chính trị và an ninh chung với Moscow có thể thúc đẩy Nga hỗ trợ Iran.
Ngoài ra, Nga không thể bỏ qua vai trò quan trọng của Iran với tư cách là một thế lực chính ở Trung Đông và trung tâm Âu-Á. Bất kỳ sự bất ổn hoặc thay đổi chính trị cơ bản nào ở Iran có lợi cho Mỹ đều có thể gây tổn hại cho lợi ích của Nga ở cả hai khu vực này.
Với suy nghĩ như vậy, người Nga nhấn mạnh rằng thay đổi chính quyền là mục tiêu cuối cùng đằng sau chính sách "áp lực tối đa" của Mỹ đối với Iran và do đó kịch liệt phản đối.
Tuy nhiên, như Ngoại trưởng Zarif đã khẳng định, các nỗ lực đơn lẻ sẽ không cứu được JCPOA.
Thật vậy, khả năng của Nga trong việc thay đổi tiến trình của các sự kiện dường như khá hạn chế, giống với những bình luận gần đây của Tổng thống Vladimir Putin rằng Moscow không thể đóng vai trò là một "đội cứu hỏa" để giải cứu mọi thứ.
Giới lãnh đạo ở Tehran hiểu rằng sức mạnh của Nga bị hạn chế và Moscow không sẵn sàng tham gia cuộc xung đột Mỹ-Iran để vô tình khơi dậy lại mối quan hệ căng thẳng với Washington. Do đó, “đặt tất cả trứng vào rổ” Nga dường như không phải là lựa chọn hợp lý nhất đối với Iran.
