Thành công của vũ khí Nga và câu hỏi về động lực tiến công của Ukraine

Trang The National News của UAE hôm 13/6 dẫn lời các nhà phân tích quốc phòng cho biết rằng lực lượng phòng thủ “phối hợp ăn ý” của Nga đã tiêu diệt tới 2 tiểu đoàn thiết giáp Ukraine trong tuần mở đầu cuộc phản công của Kiev.

Sử dụng kết hợp các máy bay trực thăng tấn công tiên tiến, máy bay không người lái (drone) sát thủ, vũ khí nhiệt áp, trận địa mìn và tác chiến điện tử, quân đội của Moscow đã thể hiện tốt hơn mong đợi.

Có các bằng chứng cho đến nay cho thấy cách người Nga đã hiệp đồng tác chiến, một chuyên gia phân tích tình báo quân sự nói với The National News.

“Phòng thủ của họ dường như được phối hợp rất tốt, ở chỗ họ có thể cô lập và đẩy các đội hình của Ukraine vào góc chết”, nhà phân tích cho biết. “Những gì xảy ra tiếp theo có thể sẽ khá bạo lực và đẫm máu”.

Người Ukraine đã phải đối mặt với một phạm vi phòng thủ đáng sợ bao gồm các bãi mìn rộng lớn, các cuộc tấn công bằng tên lửa chính xác và các biện pháp phối hợp hỗ trợ hỏa lực pháo binh.

Nhà phân tích quốc phòng Tim Ripley cho biết người Ukraine cũng bị buộc phải lái xe qua những cánh đồng rộng lớn, nơi họ có nguy cơ trở thành những mục tiêu dễ dàng bị hạ gục.

“Nếu họ tiến qua những khu vực như vậy mà không có sự bảo vệ thì họ chắc chắn sẽ chịu thiệt hại”, ông Ripley – người từng là nhà phân tích tại công ty tình báo nguồn mở toàn cầu Janes, cho biết. “Người Nga không hoảng sợ, họ chỉ đang tận dụng thời gian của mình, đánh bại đối phương bằng một hàng phòng ngự được tổ chức tốt”.

Người Nga được cho là đang sử dụng chiến thuật rút lui để “nhử” các lực lượng Ukraine vượt ra ngoài phạm vi phòng không và tác chiến điện tử của họ trước khi tấn công. Điều này được hiểu rằng quân đội Ukraine sẽ tìm cách tấn công khi trời tối vì nước này có nhiều thiết bị quan sát ảnh nhiệt và nhìn đêm hơn người Nga.

Sau một tuần chiến đấu tại khu vực phía Nam Zaporizhzhia, binh lính Ukraine đã tiến sâu tới 10 km vào lãnh thổ do Nga kiểm soát nhưng vẫn chưa tiếp cận được phòng tuyến chính còn cách đó tới 20 km. Những cơn mưa lớn trong những ngày tới sẽ là một trở ngại khác đối với xe tăng Ukraine cũng như hàng không Nga.

Cuộc chiến tiêu hao

Mặc dù còn quá sớm để đánh giá cuộc phản công của Ukraine sau một tuần giao tranh, nhưng các nhà phân tích tin rằng cuộc xung đột đang trở thành một cuộc chiến tiêu hao đối với cả 2 bên.

Ông Ripley cho biết sự tiêu hao này “không có gì ngạc nhiên” vì việc người Ukraine sẽ tấn công không có gì bí mật và người Nga đã có nhiều tháng để chuẩn bị.

“Họ (quân Ukraine) không có yếu tố bất ngờ, họ đang tiến thẳng vào vị trí của kẻ địch mà không có sự yểm trợ trên không và địa hình hạn chế để ẩn nấp”, ông nói. “Câu hỏi đặt ra là họ sẵn sàng chịu bao nhiêu tổn thất cho một mục tiêu. Vì vậy nó đang biến thành một cuộc chiến tiêu hao”.

Thế trận phòng thủ trải dài gần 1.000 km trên khoảng 100.000 km2 lãnh thổ Ukraine mà Moscow đang kiểm soát, với hàng nghìn vị trí, được bài bố từ rìa phía Tây nước Nga cho đến tận bán đảo Crimea trên Biển Đen, bao gồm các bãi mìn, hào chống tăng, rào phòng thủ “răng rồng” bằng bê tông và các chiến hào.

Các vị trí, mà Reuters đánh giá thông qua các hình ảnh vệ tinh chụp hồi tháng 4, tập trung chủ yếu ở tiền tuyến phía Nam quan trọng về mặt chiến lược, nơi quân Ukraine có thể cố gắng chọc thủng nhằm cắt đứt “cây cầu đường bộ” nối lãnh thổ Nga với Crimea và chia cắt các lực lượng của Moscow.

Ông Rob Lee, một blogger quân sự hàng đầu của phương Tây và là cựu lính thủy đánh bộ Mỹ, đánh giá rằng chiến lược của Moscow ở mặt trận miền Nam có thể là nhằm mục đích tối đa hóa thương vong của Ukraine trước khi quân đội của Kiev có thể tiếp cận phòng tuyến chính của Nga.

Ông Lee, người cũng là một thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (FPRI) và một trong số các nhà phân tích theo dõi tổn thất của cả hai bên dựa trên hình ảnh và ảnh vệ tinh, cảnh báo rằng giai đoạn cam go nhất của cuộc chiến vẫn còn ở phía trước.

“Điều này luôn luôn khó khăn và mất thời gian. Ukraine dường như đang đạt được tiến bộ quan trọng, nhưng những trận chiến cam go nhất trong cuộc phản công này có thể phải một tuần nữa hoặc lâu hơn mới bắt đầu”, ông Lee viết trên Twitter hôm 12/6.

Ka-52, Lancet và TOS-1

Tình báo nguồn mở đã chỉ ra những tổn thất của xe tăng Leopard 2 hiện đại và xe chiến đấu bộ binh Bradley, được báo cáo trên các phương tiện truyền thông xã hội như Telegram – ứng dụng nhắn tin được sử dụng phổ biến bởi các blogger quân sự Nga.

Đặc biệt hiệu quả là trực thăng tấn công Ka-52 Alligator, máy bay không người lái tấn công Lancet, pháo nhiệt áp hạng nặng TOS-1 và tác chiến điện tử, vốn đã bộc lộ nhiều thiếu sót trong giai đoạn trước của cuộc xung đột.

Một số nhà bình luận so sánh trực thăng tấn công Ka-52 Alligator, biệt danh Cá sấu, với AH-64 Apache của Mỹ. Mặc dù vũ khí của Nga có vấn đề kỹ thuật và 23 chiếc đã bị bắn hạ trong 8 tháng đầu tiên của cuộc xung đột, nhưng hiện nó đang được sử dụng hiệu quả trong phòng thủ.

Chiếc trực thăng 2 cánh quạt được cho là đã thành công khi bay lơ lửng trên những hàng cây để nhắm bắn vào thiết giáp hiện đại của Ukraine. Nó mang theo 12 tên lửa chống tăng Vortex có tầm bắn 8 km và được trang bị hệ thống dẫn đường bằng laser gần như chống nhiễu.

“Những chiếc Cá sấu đang làm những gì mà trực thăng tấn công phải làm, đó là xác định vị trí các đội hình đã chọc thủng hàng phòng thủ để tấn công và hạ gục đối phương thật nhanh chóng”, nhà phân tích tình báo cho biết.

Để chống lại mối đe dọa, người Ukraine có thể triển khai các hệ thống phòng không nhưng điều này sẽ khiến họ dễ bị tổn thương hơn. Không thể loại trừ việc Ukraine sử dụng “hỏa thần” HIMARS của Mỹ hoặc tên lửa hành trình Storm Shadow của Anh từ trực thăng để yểm trợ phản công.

Cũng có báo cáo xuất hiện hôm 12/6 rằng Ukraine đã bắn rơi một chiếc Ka-52 ở tiền tuyến phía Nam, The National News cho biết.

Trong khi Ka-52 chứng tỏ được giá trị trong phòng thủ, các đội chống tăng cơ động của Nga đã sử dụng máy bay không người lái tấn công Lancet làm vũ khí bắn tỉa tầm xa.

Với khả năng lao xuống với tốc độ 300 km/h mang theo đầu đạn nặng 1 kg, loại vũ khí này, không giống như máy bay không người lái sát thủ cảm tử kamikaze của Iran, đã phá hủy hơn 100 xe tăng hoặc pháo của Ukraine kể từ năm ngoái.

Lancet, có tầm bắn 40 km và có thể mang vác giống như một chiếc ba lô, cũng có thể được sử dụng để hạ gục các máy bay không người lái khác.

Pháo nhiệt áp TOS-1 của Nga – từng được sử dụng ở Afghanistan vào những năm 1980 – khi nổ có thể tạo ra hàng loạt sóng chấn động nhiều, lâu và lớn hơn các loại vũ khí nổ sử dụng các loại thuốc nổ đặc thông thường khác, và một khoảng chân không hút hết oxy xung quanh. Nó thường được sử dụng để tấn công các đội hình dày đặc.

Bộ Quốc phòng Nga đã “nêu bật vai trò của các hệ thống pháo nhiệt áp Nga trong việc tấn công các vị trí của Ukraine ở tiền tuyến phía Tây của Zaporizhzhia”, Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) cho biết trong một bản đánh giá tình hình chiến sự hôm 11/6.

“Các đơn vị pháo nhiệt áp đã liên tục bắn vào các lực lượng Ukraine trong vài ngày qua và Nga mô tả các đơn vị này là cần thiết để đẩy lùi các cuộc tấn công trực diện của Ukraine”, tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington cho biết.

Người Ukraine đã tìm cách đáp trả, phá hủy 2 trong số các hệ thống tên lửa được theo dõi, rất có thể là bằng cách sử dụng pháo Paladin 155 mm do Mỹ sản xuất.

Tác chiến điện tử và trận địa mìn

Có báo cáo cho thấy các cuộc tấn công bằng thiết giáp gần đây của Ukraine đã bị phá vỡ bởi các hệ thống tác chiến điện tử mở rộng của Nga, nhà phân tích tình báo nói với The National News.

“Lý do khiến một cuộc tấn công gần đây thất bại được cho là do hệ thống liên lạc của họ xuống cấp nghiêm trọng đến mức họ không thể liên lạc với nhau và họ không thể đưa ra quyết định làm thế nào để thoát thân”.

Chuẩn tướng Ben Barry, chuyên giao cao cấp về tác chiến trên bộ tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), cho biết người Nga đã triển khai mức độ tác chiến điện tử rất cao, khiến người Ukraine gặp nhiều khó khăn hơn trong việc chỉ huy và kiểm soát các máy bay không người lái của mình.

Nga đã thành công cải thiện tác chiến điện tử trong suốt cuộc chiến, ISW cho biết. Một số đơn vị cơ giới Ukraine đã không được huấn luyện để “chiến đấu mà không có thông tin liên lạc hoặc với GPS bị triệt tiêu”, tổ chức tư vấn của Mỹ cho biết thêm.

Ngoài ra, quân tiên phong Ukraine cũng phải đối mặt với những vành đai mìn sâu chống tăng và chống bộ binh dọc theo tuyến phòng thủ, và người Nga cũng đang sử dụng thiết bị rải mìn di động để làm chậm bước tiến của đối phương.

“Trong trận chiến này vào lúc này, người Nga đang sử dụng mìn chống tăng tầm xa và có thể tạo ra một bãi mìn ngay lập tức”, ông Ripley cho biết. “Chẳng hạn, nếu họ nhìn thấy một đội hình thiết giáp của đối phương đi qua một cánh đồng, họ có thể ngay lập tức thả một bãi mìn trước mặt đội hình đó”.

Người Ukraine có nguy cơ trúng mìn khi họ tiến sâu vào khu vực đối phương kiểm soát, và sau đó có thể một lần nữa gặp nguy hiểm với vật liệu nổ nếu buộc phải rút lui.

Quân đoàn vũ trang liên hợp số 58 của Nga, một trong những đơn vị chiến đấu hiệu quả nhất của Moscow, đang ở khu vực Zaporizhzhia, và Điện Kremlin cũng đã chuyển các lực lượng khác từ Kherson đến vì các vị trí ở đó đã không còn cần thiết sau vụ đập thủy điện Nova Kakhovka bị vỡ.

Câu hỏi về động lực tiến công

Ukraine đã chuẩn bị cho cuộc phản công trong ít nhất 6 tháng sau khi tái chiếm thành phố trọng điểm ở Tây Nam đất nước là Kherson vào tháng 11 năm ngoái, một vạt rộng lớn của vùng Kharkiv ở Đông Bắc vào tháng 9 năm ngoái, và buộc các lực lượng Nga phải rút lui khỏi khu vực xung quanh Kiev ở phía Bắc hồi đầu tháng 4 năm ngoái.

Quân đội Ukraine đã thành lập 12 lữ đoàn thiết giáp cho chiến dịch phản công, 9 trong số đó do phương Tây huấn luyện và trang bị, Reuters dẫn lời các nhà phân tích cho biết hôm 15/6. Một lữ đoàn thường bao gồm ít nhất 3.500-4.000 quân. Ukraine cho biết, họ đã thành lập 8 lữ đoàn tấn công gồm 40.000 binh sĩ do Bộ Nội vụ Ukraine tuyển chọn.

Ông Konrad Muzyka, một nhà phân tích quân sự ở Ba Lan, người theo dõi chặt chẽ cuộc chiến, cho biết cho đến nay chỉ có 3 trong số 12 lữ đoàn tham chiến ở phía Đông Nam.

Các mũi tấn công chính đến gần thị trấn Orikhiv do Ukraine kiểm soát ở vùng Zaporizhzhia và Velyka Novosilka ở vùng Donetsk, cách khoảng 80 km về phía Đông.

Những cuộc tấn công đó có thể cho thấy các tướng lĩnh Ukraine đang để mắt đến Tokmak, một thị trấn do Nga kiểm soát ở vùng Zaporizhzia cách tiền tuyến khoảng 25 km. Cách đó 50 km nữa là thành phố Melitopol cũng nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Cả 2 thành phố này đều được củng cố vững chắc.

Gần Velyka Novosilka, Ukraine đã giải phóng một cụm 4 ngôi làng, trong đó có 2 ngôi làng mà Reuters đã đến vào ngày 13/6 và 14/6, cũng như 2 ngôi làng khác ở gần đó, Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Anna Malyar cho biết hôm 12/6.

Quân đội Ukraine đã tiến lên đến 6,5 km và tái chiếm 90 km2 lãnh thổ, bà Malyar nói về thực địa dọc theo một đoạn dài 100 km của tiền tuyến phía Nam. Hôm 14/6, vị quan chức Ukraine thông tin rằng Ukraine tiến thêm 300-350 m ở nhiều khu vực khác nhau trong 24 giờ trước đó.

“Ban đầu họ làm khá ổn”, nhà phân tích Muzyka nói. “Mối quan tâm chính của tôi sau 5-6 ngày trong giai đoạn này là bước tiến dường như đã khựng lại. Động lực mà họ đã xây dựng được trong vài ngày đầu tiên về cơ bản đã biến mất và chúng tôi không biết tại sao lại như vậy”.

Cuộc phản công trở nên rất phức tạp do Ukraine thiếu sức mạnh không quân. Kiev đã vận động phương Tây trong nhiều tháng để cung cấp máy bay chiến đấu F-16, nhưng cần ít nhất vài tháng nữa những chiếc chiến đấu cơ hiện đại đầu tiên mới được triển khai ra tiền tuyến.

Kiev đã áp đặt lệnh cấm thông tin để bảo toàn an ninh cho chiến dịch, khiến việc đưa ra những đánh giá chiến trường độc lập trở nên khó khăn. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã coi cuộc tấn công của Kiev cho đến nay là một thất bại với tổn thất nặng nề.

Các hình ảnh do các blogger quân sự Nga chia sẻ cho thấy xe chiến đấu bộ binh Bradley và xe tăng Leopard 2 do Mỹ sản xuất bị phá hủy hoặc hư hỏng. Đây đều là những mặt hàng viện trợ quân sự hàng đầu do phương Tây cung cấp cho cuộc phản công.

Ông Muzyka ước tính Ukraine có thể đã mất tới 15% số xe Bradley và một vài phần trăm số xe tăng Leopard của họ.

Trong lúc này, ông Jack Watling – chuyên gia cao cấp về tác chiến trên bộ tại tổ chức tư vấn RUSI, cho rằng còn quá sớm để nói liệu cuộc phản công thành công hay thất bại.

Minh Đức (Theo The National News, Reuters)