Loại củ hoang dã chế biến món ăn giòn ngọt, "vạn người mê" chính là củ niễng. Đây là củ có hình dáng giống củ xả, ăn hơi giống măng nhưng lại hơn hẳn măng về cả mùi vị lẫn giá trị dinh dưỡng. Thậm chí, có người còn ví nó là "sâm nước".
Củ niễng là củ của cây niễng hay niềng niễng - Zizania latifolia Turcz. Niễng được trồng khắp nước ta.
Cây niễng là cây thân thảo, thường sống ở vùng ngập nước hay nơi nhiều bùn lầy. Thân cây đứng cao tầm 1 – 2m, có phần gốc phình to hơn. Hoa niễng thường mọc thành cụm phân nhiều nhánh, dài 30-50 cm, chia ra thành hoa đực phía trên với 6 nhụy và hoa cái phía dưới có bầu nhụy dài hơn.
Bộ rễ cây phát triển khá tốt, lá cây có hình thuôn dài phẳng, hai mặt thô ráp, dày đều về hai mép, lá dài tầm 30 – 70 cm, rộng từ 2-3 cm. Bẹ lá nhẵn, hình bầu, ở nách lá có các mầm non, mầm này được dùng để trồng cây vụ sau. Củ niễng hình chùy dài, phồng to, xôm xốp, có đường kính từ 2,5 – 3cm dài 5 – 7cm
Niễng chủ yếu trồng để lấy củ, lúc còn non làm rau ăn. Nó có mùi vị dễ chịu và ăn ngon. Có thể dùng ăn sống hoặc xào với thịt hay nấu canh.
Về thành phần dinh dưỡng, củ niễng có protein, lipid, carbohydrate, cholesterol xơ thực phẩm, canxi, sắt, photpho, kali, natri, đồng, magne, kẽm, selen; các vitamin A, B1, B2, B6, C, D, E, K, carotene, folacin, pantothenic acid, niacin.
Y học hiện đại cho rằng thường xuyên ăn củ niễng có thể phòng bệnh tăng huyết áp, ngăn chặn xơ vữa động mạch, đặc biệt là có hiệu quả trị liệu nhất định đối với bệnh xơ cứng gan, urê máu cao.
Còn theo Đông y, củ niễng vị ngọt tính mát, lấy rễ cành, hạt của nó làm thuốc, có công hiệu thanh nhiệt trừ phiền, sinh tân chỉ khát, điều tràng vị, lợi đại tiểu tiện, thông sữa thúc sữa. Các nhà khoa học Nhật Bản gần đây nghiên cứu phát hiện củ niễng có công hiệu tăng trắng, giữ ẩm, trắng da làm đẹp dung nhan. Đây chính là thực phẩm dưỡng nhan rất được phụ nữ Nhật Bản rất ưa chuộng, được các nhà khoa học nước này công nhận chứ không phải dựa trên kinh nghiệm cá nhân.
Tháng 9, 10 âm lịch chính là mùa của loại củ này. Trong tiết trời cuối thu, một đĩa củ niễng xào trên mâm cơm là món ăn mà nhiều người ưa thích.
Một số món ăn - bài thuốc từ củ niễng
Củ niễng trộn: Củ niễng 500g, dăm bông chín 25g, trứng gà một quả, dầu vừng, muối, mì chính, đường trắng, tiêu bột. Củ niễng bóc bẹ gọt vỏ, luộc chín vớt ra để ráo, trứng gà đánh nhuyễn cho vào chảo rán thật mỏng gắp ra đĩa. Củ niễng thái chỉ dài, dăm bông và trứng gà rán cho lẫn vào bát. Sau đó cho mắm muối, mì chính, đường, tiêu bột, dầu vừng vào bát niễng trộn đều là ăn được. Món ăn rất tốt đối với người bị tăng huyết áp.
Cháo củ niễng: Củ niễng 100g, thịt lợn băm 50g, gạo tẻ 100g. Nấm hương ngâm nở 25g, muối, mì chính, dầu vừng. Củ niễng làm sạch thái chỉ, nấm hương thái sợi, cho dầu vừng vào chảo đun nóng, đổ thịt băm rồi cho củ niễng, nấm hương, muối, mì chính xào thơm múc ra bát. Gạo tẻ vo sạch đổ nước vào nấu cháo, khi cháo nhừ đổ bát thịt xào niễng nấm hương vào đảo đều, đun sôi là được. Món này tốt cho người mắc bệnh đái tháo đường.
Củ niễng xào thịt: Củ niễng 200g, thịt lợn nạc 100g, cà rốt 50g, gừng tươi, muối, tỏi, hành, mì chính. Hành, gừng rửa sạch thái nhỏ, rửa sạch tỏi bóc vỏ thái miếng. Rửa sạch củ niễng, thái miếng; cà rốt gọt vỏ rửa sạch thái miếng, cho vào nước sôi chần một lúc. Sau khi rửa sạch thịt nạc, lọc hết gân, thái miếng.
Cho dầu vào nồi đun nóng, cho hành tỏi vào phi thơm, sau đó cho thịt nạc và củ niễng, cà rốt vào xào cùng, sau khi xào chín, nêm muối, mì chính trộn đều là được. Món ăn có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, giải độc, tư âm nhuận táo, thích hợp với người bị viêm tuyến tiền liệt thiên về nhiệt.
Lưu ý: Người bị sỏi đường tiết niệu, đau bụng tiêu chảy, tỳ vị hư hàn, người dương suy hoạt tinh không nên ăn củ niễng. Không ăn củ niễng với mật ong.
Minh Hoa (t/h)
.webp)
