Sai lầm ngớ ngẩn
Phút 34 cuộc thư hùng giữa Tottenham và Liverpool, hai đội bóng đang có được phong độ rất ấn tượng ở giai đoạn khởi đầu mùa bóng 2023/24 tại Premier League, Lữ đoàn đỏ làm tung lưới đội chủ nhà. Xuất phát từ một tình huống ném biên bên cánh phải, Mohamed Salah tả xung hữu đột vượt qua Micky van de Ven rồi tỉa trái bóng cực khéo để Luis Diaz phá bẫy việt vị băng xuống. Pha xử lý của tiền đạo người Colombia rất gọn gàng và tinh tế để đánh bại thủ môn trong hình huống đối mặt. Một pha phối hợp hay và một bàn thắng đẹp.
Nhưng, trọng tài không cho rằng Luis Diaz đã phá bẫy việt vị thành công và từ chối bàn thắng. Những ai theo dõi trận đấu qua truyền hình ắt hẳn đều cảm thấy hoang mang vì chẳng biết đúng sai như thế nào. Càng hoang mang hơn nữa khi tổ VAR xác nhận quyết định của trọng tài là đúng, dù bằng mắt thường cũng có thể nhận thấy quyết định của trọng tài là sai. Hình ảnh tĩnh của tình huống cho thấy hậu vệ Tottenham, Cristian Romero, rõ ràng đứng dưới Diaz và tiền đạo của Liverpool không việt vị.
Sau trận đấu, hội đồng trọng tài các giải đấu ở Anh (PGMOL) thừa nhận: “Đã xảy ra lỗi cá nhân nghiêm trọng trong hiệp một trận đấu Tottenham Hotspur vs Liverpool. Bàn thắng của Luiz Diaz đã bị trọng tài từ chối vì lỗi việt vị. Đó là một quyết định sai lầm rõ ràng và hiển nhiên, lẽ ra phải được can thiệp bởi VAR, tuy nhiên VAR đã không thể can thiệp. PGMOL sẽ tiến hành điều tra đầy đủ các trường hợp dẫn đến lỗi. PGMOL sẽ ngay lập tức liên hệ với Liverpool khi trận đấu kết thúc để xác nhận sai sót”. Đáp lại lời giải thích của PGMOL, Liverpool tuyên bố "không chấp nhận được" và kêu gọi "cuộc xem xét có đủ sự minh bạch".
Khúc cua nghiệt ngã không đáng có
Trở lại với thời điểm Luis Diaz sút tung lưới Tottenham, tỷ số đang là 0-0, Liverpool nhập cuộc lấn lướt, tạo ra nhiều tình huống bắn phá nhưng vừa bị mất người, ở tình huống Curtis Jones phải nhận thẻ đỏ. Nếu bàn thắng được công nhận, chắc chắn kịch bản trận đấu sẽ đi theo chiều hướng rất khác. Nhưng vì bàn thắng không được công nhận, Liverpool dần đuối sức và chịu trận. Kết quả để thua 2-1 trong thế chỉ còn 9 người trên sân.
Thất bại này rất ảnh hưởng đến Liverpool lẫn Tottenham nói riêng và cuộc đua vô địch Premier League nói chung. Trước vòng 7 Ngoại hạng Anh, Man City vẫn là cỗ máy hủy diệt bất khả chiến bại với 6 trận toàn thắng. Nhưng ở vòng 7, thầy trò Pep Guardiola đã thua. Thất bại 1-2 trước Wolves của các nhà ĐKVĐ lẽ ra là cơ hội để Lữ đoàn đỏ soán ngôi.
Bước vào mùa giải 2023/24 này, thầy trò Klopp đang thể hiện sự hồi sinh mạnh mẽ. Sau 6 vòng đấu, tuy không toàn thắng nhưng The Kop cũng bất bại với 5 chiến thắng và 1 trận hòa, chỉ kém Man City 2 điểm. Tuy nhiên, kết quả ở vòng 7 đã đẩy Liverpool từ vị trí thứ hai xuống thứ tư, nhường chỗ cho Arsenal và chính Tottenham, với cùng 17 điểm. Ở phía sau, Aston Villa và Brighton cũng bám rất sát với 15 điểm trong tay.
Với cục diện như vậy, cuộc đua đến chức vô địch Premier League mùa này hứa hẹn sẽ diễn ra vô cùng khốc liệt, khó lường và chứng kiến nhiều khúc cua nghiệt ngã. Tuy nhiên, dẫu nghiệt ngã tới đâu thì không thể chấp nhận nổi sự nghiệt ngã theo kiểu một công cụ sinh ra để hạn chế sai sót của trọng tài lại mắc sai sót như Liverpool vừa vấp phải. Rất có thể, vì thất bại của hôm nay, thầy trò Klopp sẽ mất chức vô địch vào cuối mùa. Khi ấy, một lời xin lỗi liệu có đủ đền bù thiệt hại?!
Nỗi đau của Liverpool
Trả lời phỏng vấn sau trận đấu, HLV Juergen Klopp của Liverpool cũng cho biết thất bại của The Kop đến từ “tình huống bất công” với “những quyết định điên rồ”. Vị chiến lược gia người Đức cũng cho biết tuyên bố của PGMOL "không giúp ích gì" và dẫn chứng lời xin lỗi mà Wolves nhận được về quyết định không được hưởng phạt đền trong trận gặp Manchester United.
Về phía Liverpool, đội bóng này cho biết: "Câu lạc bộ bóng đá Liverpool xác nhận việc PGMOL thừa nhận sai lầm. Rõ ràng là việc áp dụng đúng luật của bóng đá đã không xảy ra, dẫn đến tính trung thực của môn thể thao này bị xói mòn”. Chúng tôi hoàn toàn chấp nhận những áp lực mà các trọng tài phải đối mặt, nhưng những áp lực này được kỳ vọng sẽ được giảm bớt, chứ không phải làm nặng thêm bởi sự tồn tại của VAR”.
"Do đó, thật không thỏa đáng khi không có đủ thời gian để đưa ra quyết định chính xác và không có sự can thiệp tiếp theo. Việc các sai sót như vậy đã được phân loại là 'lỗi cá nhân nghiêm trọng' cũng là không chấp nhận được. Mọi kết quả cần được xác định chỉ thông qua việc xem xét và với sự minh bạch đầy đủ. Điều này rất quan trọng đối với độ tin cậy của việc ra quyết định trong tương lai vì nó áp dụng cho tất cả các câu lạc bộ sử dụng kiến thức học được để cải thiện quy trình nhằm đảm bảo tình huống này không thể xảy ra nữa. Trong lúc đó, chúng tôi sẽ nghiên cứu các phương án khả thi cho vụ việc đang leo thang và cần giải quyết rõ ràng”.
Klopp nói thêm: "Nếu bạn muốn thay đổi, bạn phải làm điều đó mà không có tiếng nói của chúng tôi. Nếu chúng tôi nói điều gì đó, chúng tôi sẽ bị phạt. Họ không cố ý làm điều đó nhưng nếu chúng tôi muốn nói về điều đó, hãy làm cho đúng đắn." Thủ quân Virgil van Dijk thì thừa nhận anh đang mất niềm tin vào VAR sau sai lầm gây hậu quả nghiêm trọng.
Cựu danh thủ Alan Shearer, người cũng đồng ý rằng thẻ đỏ của Jones là quá nặng, mô tả lỗi của VAR là "không thể hiểu được". “Một ngày khủng khiếp đối với các trọng tài và VAR. Chúng tôi đã thấy một vài sai sót nhưng đây là lỗi nghiêm trọng nhất. Niềm tin sẽ là điều quan trọng trong tương lai”.
Giải pháp nào cho bóng đá?
Sau một thời gian dài áp dụng, VAR đã trở nên quen thuộc với giới mộ điệu. Hiểu nôm na, VAR là tổ trọng tài sử dụng video để theo dõi diễn biến các trận đấu và giúp trọng tài chính đưa ra những quyết định chính xác ở 4 kiểu tình huống: Xác định các bàn thắng và các lỗi phạm phải trong pha tấn công, như việt vị hay phạm lỗi; Quyết định thổi phạt đền; Quyết định rút thẻ đỏ trực tiếp (không áp dụng cho thẻ vàng thứ hai); Nhầm lẫn cầu thủ trong việc rút thẻ đỏ hoặc thẻ vàng hoặc trong các tình huống khác.
Tại Việt Nam, từ thông dụng để chỉ VAR là Công nghệ VAR nhưng về mặt ngữ nghĩa hoàn toàn sai. Công nghệ tức dùng để chỉ những thứ được vận hành tự động, con người không can thiệp vào quá trình vận hành. VAR rõ ràng không vận hành như vậy, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người, tức các trọng tài. Và tuy hạn chế được khá nhiều quyết định sai của các trọng tài, nhưng bản thân VAR vẫn nhiều lẫn mắc sai sót, điển hình như bàn thắng không được công nhận của Liverpool.
Dù VAR đã trở nên quen thuộc nhưng có quá nhiều bất cập khiến người hâm mộ lẫn nhiều chuyên gia hàng đầu không chấp nhận nổi. Đơn cử như việc VAR được kiểm tra một cách quá tùy tiện, dẫn đến trận đấu bị băm nát còn cảm xúc bị triệt tiêu. Thay vì ăn mừng bằng niềm vui sướng tột độ sau mỗi lần bóng đi vào lưới, tất cả đã quen dần với cách ăn mừng khác, đó là phải chờ VAR kiểm tra rồi mới ăn mừng… lên đỉnh như thế liệu có sướng không?!
Ngoài ra, như đã đề cập, quyết định của VAR chưa chắc đúng vì VAR là con người còn các tình huống trên sân cỏ đều mang tính tương đối nên không thể chính xác tuyệt đối. Ví dụ đơn giản, lực tác động bao nhiêu newton là cấu thành phạm lỗi, ý đồ như thế nào thì bị thổi phạt? Tình huống Curtis Jones nhận thẻ đỏ, cũng có ý kiến cho rằng anh không hề cố tình dẫm vào chân đối phương nên không thể bị truất quyền thi đấu? Lập luận ấy hoàn toàn có lý và việc trọng tài rút thẻ đỏ cũng có lý riêng của trọng tài.
Như vậy, bóng đá sẽ luôn tranh cãi vì những tình huống tương đối như thế. Kể cả luật việt vị, dù áp dụng công nghệ tân tiến như thế nào, vẫn có xác suất xảy ra sai sót, không chỉ vì trọng tài VAR sơ suất mà có thể do tốc độ lẫn độ phân giải hình ảnh.
Tóm lại, khi đã là những tình huống mang tính tương đối thì đừng cố gắng tuyệt đối hóa. Nhiệm vụ chính của trọng tài trên sân là điều khiển trận đấu, và đã điều khiển thì tốt nhất là để trận đấu diễn ra trôi chảy, giữ nhịp cảm xúc lẫn diễn biến và không để cho bên nào cảm thấy ức chế vì bị xử ép. Về phần VAR, VAR có lẽ chỉ nên can dự vào các tình huống đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối như bóng đã đi hết vạch vôi hay chưa hoặc can thiệp theo quyền khiếu nại từ hai đội.
