Ai trong hai ứng viên Donald Trump và Hillary Clinton trở thành tổng thống Mỹ sẽ phù hợp nhất với lợi ích dành cho Trung Quốc? Chủ đề này đã được bàn luận rất nhiều suốt vài tháng qua bằng những quan điểm khác nhau đến từ các học giả uy tín trên thế giới.
Trung Quốc sẽ không mấy mặn mà với viễn cảnh bà Clinton trở thành Tổng thống Mỹ.
Cho đến thời điểm hiện tại, dường như lời giải đáp đã có phần rõ ràng hơn sau màn tranh luận đầu tiên giữa tỷ phú Trump và bà Clinton hồi tuần trước. Mặc dù không trình bày rõ những cam kết hay kế hoạch cụ thể nào, nhưng cả hai đều cho thấy họ có chung quan điểm coi Trung Quốc là mối đe dọa lớn.
Theo đó, ứng cử viên đảng Cộng hòa cáo buộc Trung Quốc ăn cắp công ăn việc làm của người dân Mỹ, tự làm giảm giá trị đồng nhân dân tệ để đánh lừa cả nền thương mại toàn cầu, bên cạnh việc không kiềm chế vấn đề hạt nhân của Triều Tiên.
Trong khi đối thủ từ đảng Dân chủ của ông cam kết sẽ phản ứng cứng rắn để đáp trả lại các cuộc tấn công mạng từ Trung Quốc và các nước khác.
Trong suốt hai thập kỷ qua, sự nổi lên của Trung Quốc vẫn luôn là chủ đề chính tại các cuộc tranh luận giữa các nhân vật muốn giành cho mình chiếc ghế trong Phòng Bầu dục. Và cuộc bầu cử 2016 cũng không ngoại lệ.
Đối phó với sức mạnh kinh tế và quân sự đang gia tăng của Trung Quốc sẽ là một trong những thách thức phức tạp nhất đối với Tổng thống Mỹ tiếp theo. Người đứng đầu mới sẽ phải xoay chuyển một cách thích hợp để đảm bảo mối quan hệ Trung-Mỹ tiếp tục mở rộng theo con đường hợp tác thay vì đối đầu.
Về phía ngược lại, giới lãnh đạo Bắc Kinh cũng né tránh không đưa ra những phát ngôn đáp trả lại những lời công kích ngày một dữ dội từ cả hai ứng cử viên.
Tháng trước, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường bày tỏ quan điểm trong cuộc họp với các lãnh đạo hàng đầu nước Mỹ ở New York rằng: "Dù ai trở thành tổng thống, quan hệ Trung-Mỹ vẫn sẽ được cải thiện".
Theo Wang Xiang Wei, chủ bút tờ SCMP, các lãnh đạo đại lục đã từ lâu đã chấp nhận một điều rằng Trung Quốc luôn là một chủ đề tranh cãi có phần giật gân trong các cuộc tranh luận của các ứng viên tổng thống.
Nhưng những phát biểu cứng rắn của các ứng viên thường không chuyển hóa thành hành động thực tế sau này. Người chiến thắng sau đó thường tiết chế lập trường của mình khi bắt đầu công việc tại Nhà Trắng. Tất nhiên, về lý thuyết là như vậy, nhưng trên thực tế, chắc chắn luôn có một ứng viên có quan điểm gây khó khăn với Bắc Kinh hơn.
Bà Clinton nổi tiếng với lập trường cứng rắn của mình về vấn đề nhân quyền và gọi hệ thống chính trị của Trung Quốc là "độc đoán". Bên cạnh đó, cựu Ngoại trưởng Mỹ cũng là nhân vật cốt cán đứng sau chiến lược "xoay trục châu Á" của chính quyền Obama - một trong những động thái nhằm kiềm chế sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực - điều gây nên sự bất mãn đối với Bắc Kinh.
Ngược lại, khuynh hướng chính trị và đối ngoại của Trump thực sự là một bí ẩn lớn đối với Trung Quốc. Mọi thứ chỉ mới lờ mờ hé lộ khi chiến dịch của ông bắt đầu rục rịch diễn ra hồi năm ngoái với những phát ngôn gây tranh cãi.
Trước đó, nhà tỷ phú này vốn được biết đến nhiều hơn về tài kinh doanh của mình, kết hợp với danh xưng ông trùm động sản và truyền hình thực tế.
Nhưng kể từ khi bước ra ánh sáng, Donald Trump lại nổi bật với những bình luận thẳng thắn và đôi khi là thái quá của ông về Trung Quốc, bao gồm cả dùng các cụm từ mạnh như "cưỡng hiếp" nước Mỹ, hay một lời hứa sẽ áp đặt mức thuế lên tới 45% cho mỗi mặt hàng nhập khẩu đến từ Trung Quốc.
Tuy nhiên, gỡ gạc lại, người Trung Quốc có lý do để vui mừng khi Trump lại không muốn thông qua thỏa thuận Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, vốn được coi là một nỗ lực để kiềm chế ảnh hưởng của cường quốc châu Á này.
Cùng với đó, ứng viên đảng Cộng hòa cũng bỏ ngỏ việc tiếp tục hay dừng các lại cam kết quân sự của Mỹ ở châu Á, trong bối cảnh Trung Quốc đang tiến hành các hoạt động xâm lấn, quân sự hóa gây căng thẳng ở Biển Đông và Biển Hoa Đông.
Và Trump cũng hiếm khi đăng đàn chỉ trích hệ thống chính trị hay vấn đề nhân quyền của Trung Quốc như bà Clinton.
Từ những gợi ý trên, Wang Xiang Wei cho rằng nếu được lựa chọn, Trung Quốc có vẻ nghiêng về Donald Trump hơn là bà Clinton.
Dù dự đoán hiện tại vẫn còn quá sớm, nhưng giới quan sát cho rằng, sẽ là tốt hơn cho Trung Quốc nếu như họ chọn được một nhân vật cho riêng mình để ngay từ bây giờ có thể lên sẵn kế hoạch ứng biến.
Xét về mặt lịch sử, mọi dẫn chứng đều cho thấy mối quan hệ Trung-Mỹ thường đạt bước đột phá lớn trong thời kì tổng thống Mỹ là một người thuộc đảng Cộng hòa.
Lý do là bởi đảng Cộng hòa nói chung ưu tiên các vấn đề kinh doanh và thương mại và ít tập trung vào nhân quyền hay hệ thống chính trị của Trung Quốc.
Richard Nixon là nhà lãnh đạo có tư tưởng chống cộng sản mạnh mẽ, nhưng ông đã mở đường cho việc nối lại quan hệ ngoại giao bằng một chuyến thăm lịch sử đến Bắc Kinh vào năm 1972.
Hay trong nhiệm kỳ thứ hai của cựu Tổng thống George W. Bush, các phương tiện truyền thông Trung Quốc mô tả đây là thời kỳ quan hệ song phương hai nước "đạt trạng thái tốt nhất".
Mặc dù vậy, luận điểm trên cũng khó để khẳng định khi Trump lại không phải là một ứng cử viên đảng Cộng hòa điển hình. Bởi ngay cả những đảng viên gạo cội của đảng Cộng hòa hay gia đình cựu Tổng thống Bush cũng chưa từng công khai ủng hộ nhà tỷ phú này.
Quốc Vinh
